استفاده از ظرفیت صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور برای توسعه عدالت پژوهشی

به گزارش روابط عمومی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور، دویست و چهارمین جلسه کمیته تخصصی این صندوق با حضور علی محمد سلطانی، محمد فرهادی، محمود فتوحی، محمد مهدی شیخ جباری و ایمان افتخاری اعضای کمیته تخصصی برگزار شد.

در این جلسه، مریم رحیمیان دبیر کمیته تخصصی، طرح‌ها و موضوعات مورد بررسی اعضای کمیته تخصصی را مطرح کرد و بر همین اساس، طرح و کارگاه‌های حوزه بین المللی، طرح‌های پسادکتری، پژوهشی، رساله دکتری و کرسی جوان به بررسی رسید و در نهایت با اصلاحات مدنظر اعضای کمیته تخصصی، تعداد ۴۳ پروژه تحقیقاتی تصویب شد.

همچنین، در این نشست، موضوع طرح‌های مشترک بین صندوق و دانشگاه‌هاو مراکز علمی سراسر کشور که به عنوان طرح‌های تفاهم‌نامه‌ای شناخته می‌شوند به بحث و تبادل نظر گذاشته شد.

بررسی طرح‌های تفاهم نامه‌ای (مشترک بین صندوق و دانشگاه / ‏‬ مراکز علمی)

علی جعفریان، معاون آینده پژوهی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور، با اشاره به اینکه مدت اعتبار زمانی برخی از تفاهم نامه‌های منعقد شده با دانشگاه و مراکز علمی کشور و همچنین تعداد طرح‌های مشترک به پایان رسیده است، می‌بایست برای تمدید یا اتمام این تفاهم نامه‌های مشترک، تصمیماتی اتخاذ شود.

همکاری صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور با ۱۶۵ نهاد علمی

در ادامه این جلسه، جواد بیگی، مسئول روابط عمومی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور به تشریح جزئیات درباره طرح‌های تفاهم نامه‌ای صندوق پرداخت و گفت: تاکنون صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور، ۱۶۵ تفاهم نامه با سازمان‌ها و نهادهای مختلف منعقد کرده است. این تفاهم نامه ها بیستر در بخش پسادکتری، طرح پژوهشی و رساله بوده است و البته تمرکز روی موضوعاتی بوده است که برای کشور ضرورت داشته است.

وی افزود: از سال ۱۳۹۳ تا بهمن ۱۴۰۱ در مجموع ۱۸۰۷ طرح تفاهم نامه‌ای دریافت شده است که می‌توان گفت نزدیک به ۵۳ درصد از طرح‌های دریافتی توسط صندوق مصوب شده‌اند و در حال حاضر بالغ بر ۲۴ طرح در جریان ارزیابی و داوری است.

بیگی اضافه کرد: برای طرح‌های تفاهم نامه‌ای مصوب، در این مدت ده سال گذشته در مجموع ۳۲ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده که از این میزان، حدود ۲۴ میلیارد تومان اعتبار توسط صندوق تخصیص داده شده و بالغ بر ۸ میلیارد تومان نیز توسط دانشگاه‌ها پرداخت می‌شود. مانده تعهد صندوق برای این طرح‌ها نیز ۷ میلیارد تومان برآورد شده است.

پسا دکتری پرچمدار طرح‌های تفاهم نامه‌ای

مسئول روابط عمومی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور در ادامه توضیح داد: بیشترین طرح تفاهم نامه‌ای در پسا دکتری با تعداد ۱۰۶۸ طرح بوده است و پس از آن ۵۷۳ طرح پژوهشی، ۱۲۷ رساله دکتری و ۲۹ طرح پسادکتری ویژه تفاهم نامه‌ای در سامانه صندوق ثبت شده است.

بیگی افزود: بالغ بر ۵۶۰ طرح پسادکتری، ۱۸۰ طرح پژوهشی، ۴۱ رساله دکتری و ۱۳ طرح پسادکتری ویژه تفاهم نامه‌ای مصوب شده اند که تهران ۴۷ درصد از طرح‌های مصوب را از آن خود کرده در حالیکه استان‌ها، سهم ۵۳ درصدی داشتند به عنوان نمونه کرمان ۱۵۲ طرح، اصفهان ۱۵۶ طرح، بیشترین طرح‌های مصوب را داشته‌اند. دانشگاهی نظیر دانشگاه تهران نیز کمترین استفاده از تفاهم نامه‌ها را به خود اختصاص داشته است.

وی در ادامه به بیان رشته‌های طرح‌های تفاهم نامه‌ای پرداخت و گفت: بیشترین طرح‌های تفاهم نامه‌ای با ۲۲۶ طرح برای کارگروه علوم زیستی بوده و در ادامه کارگروه فنی و مهندسی ۱۹۰ طرح، ریاضی فیزیک ۱۳۰ طرح، علوم انسانی ۹۷ طرح و علوم پزشکی ۶۲ داشته‌اند.

پس از توضیحات مسئول روابط عمومی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور، اعضای کمیته تخصصی به بحث و تبادل نظر پیرامون شرایط عقد و یا تمدید تفاهم نامه همکاری با نهادهای مختلف پرداختند.

فرهادی: وجود تفاهم نامه‌های همکاری برای جلوگیری از کاهش آمار پژوهشی ضروری است

محمد فرهادی، عضو کمیته تخصصی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور گفت: با توقف این تفاهم نامه‌ها، آمار طرح‌ها نیز کاهش می‌یابد لذا وجود این تفاهم نامه‌های همکاری، ضروری است اما اگر در مسیر مناسبی هدایت شده و قانونمندتر مدیریت شوند، می‌توانند خروجی مناسبی داشته باشند چرا که با استفاده از این تفاهم نامه‌ها، از ظرفیت دانشگاه‌ها در حوزه‌های که عملکرد بهتری دارند، می‌توان بهره برد.

فتوحی: ضرورت افزایش کیفیت در داوری طرح‌های تفاهم نامه‌ای

محمود فتوحی، دیگر عضو کمیته تخصصی نیز بیان کرد: من با اصل کار موافقم تا طرح‌های تفاهم نامه‌ای همچنان وجود داشته باشد اما متأسفانه برخی از افراد به غلط تصور می‌کنند که سیستم داوری طرح‌های تفاهم نامه‌ای آسان‌تر و ساده‌تر از بخش‌های دیگر است. من معتقدم چه طرح تفاهم نامه‌ای باشد و چه از راه دیگری در سامانه ثبت شده باشد، باید داوری محکم و متقن باشد و کیفیت سطح داوری نباید به دلیل اینکه، طرح تفاهم نامه‌ای است، کاهش یابد.

وی خاطرنشان کرد: همچنین می‌توان طرح‌های تفاهم نامه‌ای را با پژوهشگاه‌ها و مراکز پژوهشی بیشتر کرد اما در مجموع نباید در میزان و کیفیت خروجی طرح‌ها به دلیل تفاهم نامه‌ای بودن، اغماض کرد.

افتخاری: طرح‌های تفاهم نامه‌ای با نقطه ایده آل فاصله زیادی دارد

ایمان افتخاری عضو دیگر کمیته تخصصی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور نیز توضیح داد: موضوع طرح‌های تفاهم نامه‌ای از نظر من به نقطه ایده آل خود نرسیده است هر چند با این تفاهم نامه‌های همکاری، این اطمینان وجود دارد که مشکلی برای عضو هیئت علمی پیش نمی‌آید و دانشگاه در مسائلی که ممکن است استاد، اطلاع کافی نداشته باشد، به محقق کمک می‌کند اما اگر اطلاع رسانی بهتر صورت بگیرد، دسته کوچکی از محققان توانا مسیر تفاهم نامه را انتخاب می‌کنند چرا که نسبت به مسیر ثبت مستقل طرح، فرایندها سریع‌تر انجام می‌شود.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم طرح‌های تفاهم نامه‌ای را محدود کنیم باید در ازای آن، تسهیل شرایط حداقلی ورود را داشته باشیم و لذا باید از کارگروه‌ها بخواهیم در عین رعایت استانداردها، شرط ورود برای بررسی پرونده را تسهیل کنند.

سلطانی: تلاش برای مشارکت دانشگاه‌هایی که کمتر از امکانات صندوق استفاده می‌کنند

در پایان این نشست، علی محمد سلطانی عضو کمیته تخصصی و رئیس صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور با اشاره به ظرفیت موجود در طرح‌های تفاهم نامه‌ای گفت: بر اساس آمار، تعدادی از دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی، کمتر از امکانات صندوق به ویژه در قالب تفاهم نامه‌ها استفاده کردند اما می‌توانیم از این ظرفیت برای توسعه عدالت استفاده کنیم. می‌توان تمامی دانشگاه‌ها را براساس تعداد و مبالغی که از صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور حمایت دریافت کرده‌اند، مرتب کرده و با مراکز علمی ۵۰ درصد پایین، که از حمایت کمتری برخوردار بوده‌اند، تفاهم نامه همکاری منعقد کنیم.

وی در ادامه با بیان ایده حمایت کامل از طرح های پسادکتری پیشنهاد داد: در این تفاهم نامه‌های همکاری، در حیطه پسا دکتری، حقوق محقق، به طور کامل توسط صندوق پرداخت شود ولی در خصوص طرح‌های پژوهشی اساتید از گرنت و امکانات دانشگاه هم استفاده کنند.

تفاهم نامه مشترک مراکز علمی با صندوق ابزاری برای شناخت محققین توانمند

رئیس صندوق تصریح کرد: دانشگاه‌ها باید از موضوع تفاهم نامه مشترک با صندوق به عنوان ابزاری برای شناخت محققین توانمند خود استفاده کرده و ساز و کار را به شکلی باز تعریف کنند به نحوی که برای اساتید برجسته خود درخواست همکاری به صندوق ارسال کنند.

سلطانی درباره داوری طرح‌های تفاهم نامه‌ای نیز گفت: پیش از این در تفاهم نامه‌ها آمده بود که هر طرح می بایست از دانشگاه مبدا دو داوری مثبت داشته و سپس در صندوق طرح‌ها را مجدداً داوری می شوند که در این خصوص باید بازنگری‌هایی صورت گیرد.

وی در پایان تاکید کرد: قرار نیست طرح‌های تفاهم نامه‌ای، ضعیف‌تر از سایر طرح‌های غیر تفاهم نامه‌ای باشد ولی با توجه به اینکه رویکرد ما، توجه ویژه به مراکز علمی کم برخودار است لذا می‌توان در تعهدات، متناسب با امکانات دانشگاه و استان محل خدمت پژوهشگر انعطاف بیشتری قائل شد.

بر اساس این گزارش، اصلاح آئین‌نامه حمایت از طرح‌های تفاهم نامه‌ای در دستور کار جلسه آتی کمیته تخصصی قرار گرفت و مقرر شد در نشست بعدی، تصمیم برای تغییر و اصلاح جزئیات طرح‌های تفاهم نامه‌ای اتخاذ شود.