بررسی مشکلات ماهیان خاویاری دریای خزر

به گزارش روابط‌عمومی بنیاد ملی علم ایران (INSF)، حفظ ماهیان خاویاری و سلامت و بهبود نسل آن‌ها از جمله اهداف تحقیقاتی پژوهشگران است و بنیاد ملی علم ایران هم از طرح‌های تحقیقاتی مرتبط با این موضوع حمایت می‌کند.

«اثرات استرس‌های زیست‌محیطی و آلاینده‌ها بر بیومارکر HSP۷۰ و شاخص‌های ایمنی تحت تأثیر ترکیب القاء‌کننده HSP در بچه تاس‌ماهیان» عنوان رساله دکتری لیلا وحدتی راد است که با راهنمایی بهروز حیدری و حمایت بنیاد ملی علم ایران به پایان رسانده است.

وحدتی راد به تعریف هموستازی پرداخت و گفت: حفظ ساختار شیمیایی یک سلول یا یک موجود زنده که تحت شرایط استرس‌زا قرار دارد هموستازی نام دارد. یک ویژگی هموستازی بیان سریع ژن‌هایی است که برای حفاظت از عملکرد سلول علیه استرس به‌طور ویژه تولید می‌شوند. زیرا استرس می‌تواند به کاهش سلامت و حتی مرگ منجر شود.

وی در ادامه بیان کرد: در ماهیان، عوامل استرس‌زا، نه‌تنها باعث افزایش فعالیت‌های هیپوتالاموس، هیپوفیز و غدد داخلی می‌شود بلکه باعث فعال شدن پاسخ‌های استرسی در سطح سلولی نیز می‌شوند. یکی از بهترین مکانیسم‌های شناخته‌شده که از سلول‌ها در برابر استرس‌های گوناگون حفاظت می‌کند پاسخ به شوک حرارتی است که منجر به القای سنتز پروتئین‌های شوک حرارتی می‌شود.

این محقق و پژوهشگر در ادامه بیان کرد: علاوه بر این، نباید از ارزش بسیار زیاد ماهیان خاویاری به‌عنوان منابع ملی و یکی از گونه‌های در حال انقراض غافل شد. ماهی خاویاری نقش مهمی در تولید گوشت دارد و به‌عنوان یک محصول غذایی سالم و اشتغال‌زا، در کسب درآمد‌های ارزی هم نقش اساسی دارد.

وی تصریح کرد: برای جبران کاهش تکثیر طبیعی، تکثیر مصنوعی و رهاسازی بچه‌ماهیان انجام می‌شود اما در زمان رهاسازی به علت تغییر شرایط زیست‌محیطی، بچه ماهیان خاویاری با استرس‌های مختلفی روبرو هستند که می‌تواند باعث ضعیف‌شدن سیستم ایمنی آن‌ها و ایجاد بیماری‌های مختلف شود و منجر به تلفات قابل توجهی در همان مراحل اولیه رهاسازی شود. بنابراین افزایش مقاوم‌سازی ماهیان خاویاری می‌تواند کمک زیادی به حفظ ذخایر آن‌ها در برابر استرس‌های مختلف از جمله بیماری‌های باکتریایی، تنش شوری، دمایی و آلودگی‌های زیست‌محیطی کند.

وحدتی راد در ادامه به اهداف انجام این طرح اشاره کرد و گفت: پایداری در تولید خاویار دریای خزر و حفظ جایگاه آن در بازار‌های جهانی در کنار توجه به افزایش بهره‌وری واحد‌های پرورش آبزیان و به‌کارگیری علوم و فناوری‌های جدید از جمله اهدافی است که در انجام این طرح دنبال شد. چرا که دریای خزر به لحاظ موقعیت ممتاز خود زیستگاه اصلی تاس‌ماهیان به شمار می‌رود و ازآنجاکه یک حوضه بسته است آلودگی‌ها در آن تجمع پیدا می‌کند. علاوه بر این، تغییر رژیم آبی رودخانه‌های اصلی منتهی به دریای خزر، احداث سد و پل روی رودخانه‌های اصلی حاشیه دریای خزر، استفاده از آب رودخانه برای مصارف کشاورزی و ورود انواع سموم کشاورزی و آلودگی شهری همگی تهدیدی جدی برای این‌گونه ارزشمند اقتصادی محسوب می‌شوند.

وی تصریح کرد: چندین گونه از ماهیان دریای خزر به‌شدت در معرض خطر هستند و احتمال انقراضشان در آینده‌ای نه‌چندان دور وجود دارد؛ لذا تلاش‌های ملی و بین‌المللی برای بهبود محیط زیست و تثبیت برنامه‌های مدیریتی آبزی‌پروری، برای حفظ و بازیابی جمعیت‌های ماهیان استروژن اهمیت اساسی دارد.

وحدتی راد در پایان خاطر نشان کرد: افزایش نرخ دلار در زمان اجرای این طرح، تأثیر زیادی بر انجام طرح گذاشت. همچنین افزایش قیمت کیت‌ها، باعث شد تا برای انجام طرح، به جای کیت‌های خارجی از کیت‌های ایرانی استفاده کنیم. حجم نمونه‌برداری برای تحقیق هم زیاد بود و چون گونه انتخابی ما، گونه حساسی بود، عملاً نگهداری این گونه سخت بود.