نقش ماکرو جلبک‌ها در پالایش آب‌های خلیج‌فارس

به گزارش روابط‌عمومی بنیاد ملی علم ایران (INSF)، بررسی آلودگی آب‌های آزاد کشور و استفاده از جلبک‌ها برای پالایش و پاک‌سازی آب‌ها یکی از موضوعات مهم محققان در بررسی‌های میدانی است و بنیاد ملی علم ایران هم از طرح‌های تحقیقاتی در این زمینه حمایت می‌کند.

«بررسی تأثیر آلوده‌گرهای صنعتی حاوی فسفر و نیتروژن بر برخی پارامترهای فیزیولوژیکی ماکرو جلبک‌های خلیج‌فارس و تعیین توانایی زیست‌پالایی این جلبک‌ها در برابر آلودگی فلزات سنگین» عنوان طرحی است که فاطمه غلامیان در قالب رساله دکتری انجام داده است و ناصر کریمی به‌عنوان استاد راهنما به وی کمک کرده است.

غلامیان که برای انجام این طرح از حمایت بنیاد ملی علم ایران بهره برده است؛ درباره این طرح توضیح داد: در سال‌های اخیر، کاهش شدید بارش و به‌تبع آن کاهش شدید سطح آب و شورشدن بخشی از زمین‌های کشاورزی، مسئولان را به کاشت و پرورش جلبک‌های دریایی برای استفاده‌های خوراکی، خوراک دام و محصولات دارویی ترغیب کرده است. در حال حاضر، تشدید بار آلودگی فلزات سنگین، گسترش بیش از حد فعالیت‌های کشاورزی و توسعه صنایع شوینده‌ها در جهان علی‌رغم دارابودن جنبه‌های مثبت فراوان، آلودگی‌های نوینی را به محیط زیست وارد کرده است که به نوبه خود موجب تخریب اکوسیستم حساس آب‌های ساحلی شده است.

وی ادامه داد: این آلودگی‌ها در استان بوشهر، به‌واسطه فعالیت‌های اقتصادی مختلف نظیر پالایش نفت خام، تعمیر و ساخت کشتی، تخلیه و بارگیری انواع مواد معدنی و شیمیایی و تخلیه فاضلاب‌های صنعتی، کشاورزی و شهری بیش‌ازپیش رخ داده است. همچنین، صنایعی از قبیل استخراج فلزات سنگین، صنایع فلزی، ریخته‌گری، آب‌کاری، رنگ‌سازی، باطری‌سازی، دباغی، نساجی، تولید کودهای شیمیایی، آفت‌کش‌ها، کاغذسازی و پدیده ریزگردها هم آلودگی را وارد این آب‌ها کرده است.

غلامیان تصریح کرد: آلودگی‌ها، طیف وسیعی از گیاهان و جانوران دریایی به‌ویژه گونه‌های جوان، تخم و لارو جانوران دریایی را تهدید کرده و حتی با غلظت‌های پایین‏تر از حد کُشنده هم سبب اختلالات فیزیولوژیکی و رفتاری در گیاهان آبزی شده است. همچنین این آلودگی‌ها در مراحل پیشرفته‌تر ممکن است سبب توسعه و نمو ناهنجاری‌هایی در جلبک‌ها، ماهیان و سایر جانوران دریایی شود.

این محقق و پژوهشگر در ادامه به تعریف ماکروجلبک‌ها پرداخت و گفت: ماکروجلبک‌های دریایی از جمله منابع زنده و تجدیدپذیر دریاها و اقیانوس‌ها هستند. برخی جلبک‌های دریایی برای انسان‌ها و حیوانات به‌عنوان غذا و منابع ارزشمندی از مواد طبیعی هستند. امروزه بهره‌برداری از مواد استخراجی جلبک‌ها نظیر آگار و اسید آلژنیک در بخش‌های صنعتی و به لحاظ دارابودن پروتئین، مواد معدنی، ویتامین و اسیدهای چرب امگا ۳، در بخش‌های کشاورزی، دارویی و غذایی ابعاد گسترده‌ای پیدا کرده است.

وی در ادامه بیان کرد: از سوی دیگر جلبک‌ها از تواناترین گیاهان بوده و حدود ۴۰ درصد فتوسنتز دریایی توسط آن‌ها صورت می‌گیرد و به همین دلیل، زنجیره اصلی تولید یا تولید اولیه را تشکیل می‌دهند و حتی قادرند تا حد زیادی انرژی آینده موردنیاز بشر را تأمین کنند؛ لذا قدرت ماکرو جلبک‌ها در جذب یا مقاومت آن‌ها در برابر جذب آلودگی فلزات سنگین، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ازآنجاکه ایران با محدودیت شدید منابع آب شیرین و زمین‌های زراعی نیز روبروست، تا حد زیادی متکی به واردات مواد غذایی موردنیاز انسان، دام، طیور و مواد اولیه دارویی است و هر ساله مقادیر عظیمی از منابع ارزی کشور صرف این‌گونه واردات می‌شود؛ لذا شناسایی و تهیه روش‌های کاربردی به‌منظور استفاده مطلوب و اقتصادی از تمامی منابع بالقوه کشور امری اجتناب‌ناپذیر است.

این محقق و پژوهشگر اضافه کرد: در این تحقیق، تأثیر آلوده‌گرهای صنعتی حاوی فسفر و نیتروژن بر برخی پارامترهای فیزیولوژیکی ماکرو جلبک‌های خلیج‌فارس مورد بررسی قرار گرفت تا راهکارهای راهبردی برای کاهش و مقابله با آلوده‌گرها از طریق زیست‌پالایی به‌جای روش‌های شیمیایی و صنعتی، انجام شود.

غلامیان در پایان خاطرنشان کرد: تخلیه پساب‌های کشاورزی، صنعتی و خانگی در رودخانه‌ها، اثرات نامطلوبی روی آبزیان داشته است؛ اما ازآنجاکه انجام این تحقیق اهمیت زیادی داشته است؛ تلاشمان را در جهت رسیدن به نتیجه انجام دادیم. بااین‌حال، نیاز به کیت‌های خاص آزمایشگاهی، باتوجه‌به شرایط تحریمی کشور، به‌سختی رفع شد و به دلیل هزینه‌های سرسام‌آور نتوانستیم موضوعات مربوط به ژنتیک را هم بررسی کنیم.