فراخوان شناسایی و معرفی ویژگی‌های قالب‌های اثربخش ترویج علم در ایران

‌‌‌‌‌‌‌‌به گزارش روابط عمومی بنیاد ملی علم ایران ( INSF )، این بنیاد، در راستای تحقق اهداف خود در امر حمایت از پژوهش و ترویج علم، فراخوان با موضوع «شناسایی و معرفی ویژگی‌های قالب‌های اثربخش ترویج علم در ایران» را اعلام می‌نماید.

توضیحات فراخوان

طی چند سال اخیر عباراتی چون ترویج علم، دانشگاه های نسل ۴، دانشگاه ها و پژوهشگاه‌های بدون دیوار، دانشگاه یا پژوهشگاه با درهای باز و … در فرهنگ عامی ایران رواج یافته است. این عبارات ذیل یک مفهوم کلی و جهانی شده به نام «مأموریت سوم» قرار دارند که عبارتست از «کمک به جامعه». طی سال‌های اخیر فشار فزاینده ای به مؤسسات علمی اعمال شده که از تمرکز بر آموزش و انجام پژوهش فراتر رفته و مأموریت سوم را به کار خود بیفزایند. مأموریت سوم پدیده‌ای چندرشته‌ای، پیچیده، و در حال تکامل است که به معنای وسیع با مأموریت اجتماعی و اقتصادی مؤسسات علمی مرتبط است. دانشگاه‌‌هایی مانند ماستریخت، استنفورد، لودز، سیلسیا از جمله دانشگاه‌‌هایی هستند که به طور مشخص دپارتمانی برای ارتباط‌دادن فعالیت‌های پژوهشی اعضا هیئت علمی، دانشجویان و کارکنان دانشگاه با حوزه وسیع جامعه دارند. منظور از حوزه وسیع جامعه گروه‌های مختلف مخاطبان شامل مردم معمولی، متخصصان رشته های دیگر، سیاستگذاران، قانونگذاران، بازار، و صنایع است.

کار این بخش، کمک به پژوهشگران برای ساده، جذاب و متناسب‌‌سازی محتوای تخصصی علمی است. به عبارت دیگر، مخاطبان مختلف یک پژوهش تعیین می‌‌شوند و محتوا متناسب با فهم و حوزه کاری آنها قابل فهم یا عمومی می‌‌شود. در این مرحله علاوه بر ساده‌سازی، هدف محتوا مانند انتقال صرف اطلاعات یا تغییر شیوه نگرش یا غیره تعیین شده و محتوای تخصصی مناسب با هدف و زبان مخاطب ساخته می‌‌شود. شناخت نیازهای گروه های مختلف نیز در این فرایند رخ می دهد.

در حالت کلی این فرایند واجد دو مرحله اصلی است: (الف) ساده‌سازی بدون غلط‌پراکنی که عمدتاً توسط خود پژوهشگر یا با نظارت وی توسط فردی که در این زمینه تخصص دارد، انجام می‌شود. (ب) قالب‌بندی یا فرم‌بخشی که توسط هنرمندان، گرافیست‌ها، نویسندگان و غیره انجام می‌‌شود. خروجی این فرایند، متن علمی عمومی به صورت بصری، صوتی، نوشتاری، یا چند‌رسانه‌ای است. اما در هر صورت، مدیریت اصلی این کار با محققان و دانشمندان است. ازاین‌رو، برای تحقق مأموریت سوم در دانشگاه‌های ایران، ضرورت دارد که کتاب راهنما یا دستنامه‌ای تهیه که هم اصول و شیوه ساده‌سازی درست متون علمی تخصصی را به آن‌ها آموزش دهد و هم اینکه آن‌ها را با انواع قالب‌‌ها آشنا سازد. پس از تصمیم‌‌گیری درباره ماهیت علم عمومی مورد نظرشان باید متن ساده شده و در اختیار تیم اجرا قرار گیرد که با نظارت خود محقق پیش رود.

به عبارت دیگر، کار پژوهشگر با اتمام تحقیق پایان نمی‌یابد بلکه باید همچون یک فناورِ فناوری‌های نرم به انواع محصولاتی که می‌تواند از کارش استخراج شود، بیندیشید و از جمله این محصولات، «علم عمومی» است و در عین حال، مدیر و ناظر این فرایند باشد. هدف نهایی این پیشنهاده، تنظیم کتاب راهنمایی است که در مدیریت و نظارت این فرایند به پژوهشگران و دانشمندان کمک می‌‌کند. مثلاً درباره انتخاب مخاطب، انتخاب از میان کلیت پژوهش، جذاب‌سازی و غیره را انجام دهد.

لازم به بیان است که علم عمومی، توضیح، تفسیر یا نسخه‌ای از علم است که برای مخاطب عام آماده شده است. ممکن است روزنامه‌‌نگاران علم یا دانشمندان آن را تهیه کنند و در قالب‌های مختلفی چون کتاب، فیلم و مستند تلویزیونی، مقالات مجله و صفحات وب ارائه می‌‌شوند. برخی از قالب‌های مؤثر عمومی‌سازی علم عبارتند از:

روزنامه‌‌نگاری علم: که تمرکزش بر یافته‌های اخیر و نوین علمی است و آن‌ها را به روش مطلوبی در دسترس مخاطب عام قرار می‌‌دهد.

کتاب‌های علمی: طیف وسیعی از موضوعات را پوشش می‌‌دهد و اغلب توسط دانشمندان یا روزنامه‌‌نگاران علم نوشته می‌‌شود.

مستندات علمی: در تلویزیون یا سرویس‌های استریم پخش می‌‌شود و اطلاعات علمی را به صورت بصری ارائه می‌‌کند.

مجلات علمی: مقالات مربوط به یافته‌های علمی نوین و فیچرهای طولانی درباره موضوعات مختلف علمی را در برمی‌‌گیرد.

وب‌سایت‌های علمی: وب‌سایت‌‌هایی که اطلاعات علمی را برای مخاطبان دسترس‌‌پذیر می‌‌سازند.

شبکه‌های اجتماعی: به منظور تقویت فعالیت‌های ترویج علم، برای مشارکت‌دادن مردم در علم به کار می‌‌روند. از طریق به اشتراک‌‌گذاری کشفیات علمی نوین تخصصی (فیسبوک، توئیتر و لینکدین)؛ برقراری ارتباط با دانشمندان برجسته؛ خلق اجتماعات برخط بین افراد با علایق علمی مشترک که راجع به موضوعات علمی بحث کنند و در پروژه‌های علم شهروندی شرکت کنند؛ شبکه‌‌سازی با سایر دانشمندان، به‌اشتراک‌‌گذاری پژوهش و یافتن فرصت‌های جدید.

کمیک استریپ: به این روش می‌‌توان اطلاعات علمی پیچیده را به صورت بصری و در فرمت قابل فهم به عموم ارائه کرد. مثلاً تیمی از پژوهشگران که درباره کلیشه‌‌گرایی توانایی‌های روزمره در دانشگاه مسی تحقیق می‌‌کردند، پس از اتمام پژوهش از توبی موریس (نقاش) خواستند تا نتایج مطالعه‌شان را در قالب کمیک استریپ ارائه دهد. کمیک استریپ‌‌ها با قابل‌فهم‌کردن یافته‌های علمی توانایی ایجاد تغییرات اجتماعی دارند و در آموزش، افزایش آگاهی و ترویج مؤثرند.

خروجی‌های مورد انتظار

• مقاله
• تهیه کتاب راهنما
• گزارش سیاستی

واجدین شرایط

اعضای هیئت‌‌علمی کلیه دانشگاه‌‌ها و مؤسسات پژوهشی در قالب حمایتی طرح پژوهشی و دانشجویان دکتری در قالب حمایت از رساله‌های دکتری در صورت دارا‌بودن شرایط آئین‌نامه حمایت از رساله‌های دکتری بنیاد از طریق استاد راهنمای اول خود می‌توانند نسبت به ارسال پیشنهادیه خود در این فراخوان اقدام نمایند.

قالب حمایت‌

• قالب حمایتی طرح پژوهشی
• قالب حمایتی رساله‌های دکتری

فایل های پیوست

• فرمت پیشنهاده طرح‌های پژوهشی
• فرمت پیشنهاده رساله دکتری

تاریخ فراخوان

طرح‌های پژوهشی: از تاریخ ۲۵ مهر ماه لغایت پایان سال ۱۴۰۲

رساله‌های دکتری: از تاریخ ۲۵ مهر ماه لغایت پایان سال ۱۴۰۲

مبلغ حمایت

بر اساس سقف اعلام شده

کارگروه مسئول

*متقاضیان شرکت در این فراخوان می‌توانند سوالات خود را در گروه برنامه ترویج علم (طرح پژوهشی و رساله) به نشانی ble.ir/join/ 9pZR8f6RPA ارسال نمائید؛ همکاران ما در اسرع وقت پاسخگو خواهند بود.

*متقاضیان می‌توانند به منظور شرکت در این فراخوان نسبت به ارسال طرح خود از طریق سامانه کایپر اقدام کنند.