بررسی گونه لاک پشت در خطر انقراض؛ تلاشی برای حفظ محیط زیست

به گزارش روابط عمومی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور (INSF)، توجه به محیط زیست و بررسی انواع گونه‌های جانوری و گیاهی از جمله موضوعاتی است که می‌تواند در ترسیم آینده کره زمین و میراثی که ما برای آیندگان به جای می‌گذاریم، مهم و مؤثر باشد. به همین منظور، صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور از طرح‌های پژوهشی در این زمینه حمایت می‌کند.

ندا رنجبر با مدرک دکتری تخصصی و کارشناسی ارشد در رشته مهندسی منابع طبیعی - محیط زیست - زیستگاه‌ها و تنوع زیستی و مدرک کارشناسی در رشته مهندسی منابع طبیعی - محیط زیست از دانشگاه صنعتی اصفهان رساله دکتری خود را با موضوع تمایز ژنتیکی، ریختی و انتخاب زیستگاه زیرگونه‌های اندمیک لاک پشت مهمیزدار در مناطق مرکزی ایران ارائه کرده است که این طرح مورد حمایت صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور نیز قرار گرفت.

منصوره ملکیان استادیار دانشگاه صنعتی اصفهان و استاد راهنمای این رساله دکتری بوده است که برای برخورداری از حمایت‌های صندوق هم توسط این عضو هیئت علمی، رساله دکتری به ثبت رسید.

رنجبر در خصوص اهمیت بررسی این موضوع توضیح داد: اهمیت حفاظتی، نقش اکولوژیک و تفاوت‌های قابل ملاحظه ژنتیکی، ریختی و زیستگاهی گونه لاک پشت مهمیزدار سبب شده است تا این گونه، در سال‌های اخیر مورد مطالعات وسیع قرار بگیرد. این در حالی است که مطالعات تنوع ژنتیکی این گونه در بیشتر قسمت‌های شرقی پراکندگی جغرافیایی آن و مخصوصاً قسمت مرکزی ایران، کمتر شناخته شده است.

وی ادامه داد: هنوز وضعیت رده‌بندی این گونه در بیشتر مناطق مرکزی کشور مشخص نیست و به همین دلیل، این نوع و گونه در طبقه آسیب‌پذیر قرار گرفته و یکی از اولویت‌های مطالعاتی سازمان حفاظت از محیط زیست کشور محسوب می‌شود.

این محقق تأکید کرد: لاک پشت‌های خشکی زی به عنوان مهندسین اکولوژیکی، نقشی کلیدی به خصوص در اکوسیستم‌های شکننده کویری بر عهده دارند. اثر خالص لاک پشت‌ها در گیاهان کاملاً مثبت به نظر می‌رسد زیرا حضور لاک پشت‌ها با حضور هرچه بیشتر گیاهان جوان به جمعیت‌های گیاهی مرتبط است.

وی توضیح داد: به طور کلی لاک پشت‌های خشکی زی به سه دلیل مهم و عمده به افزایش تراکم گیاهان کمک می‌کنند. اول اینکه، لاک پشت‌ها مکان‌های مناسبی را برای رشد گیاهان با شخم زدن زمین و در معرض هوا قرار دادن خاک، فراهم می‌کنند. دوم اینکه لاک پشت‌ها پوشش‌های چوبی و علفی را کاهش می‌دهند که می‌تواند سبب افزایش ظرفیت فتوسنتزی برای گیاهچه‌ها و گیاهان جوانی شود که رشد و توزیع آن‌ها به سبب رقابت برای نور با درختان، درختچه‌ها و گیاهان محدود می‌شود و سوم اینکه، لاک پشت‌ها می‌توانند جوانه زنی و پراکندگی بذر را به سبب عبور از سیستم گوارشی تسهیل کنند. لذا هدف ما ارائه اقدامات عملی به منظور حفاظت از این گونه با ارزش اقتصادی در اکوسیستم‌های خشک و حساس مرکزی ایران با استفاده از بررسی جنبه‌های متفاوت اکولوژیک و زیستی است.

این محقق و پژوهشگر گفت: در میان خزندگان، لاک پشت‌های خشکی زی با شناسایی بیش از ۳۰۰ گونه تهدید شده در خطر انقراض، بیشتر از سایر خزندگان در معرض خطر انقراض در رده‌بندی جهانی قرار دارند. بررسی‌های اخیر محققان در این زمینه نشان داد که خانواده لاک پشت‌های خشکی زی به طور معنی داری بیش از حد تهدید شده‌اند.

وی در ادامه گفت: به همین دلایل، در سال‌های اخیر مطالعات ارزیابی زیستگاه گونه لاک پشت مهمیزدار برای فهم بیشتر اکولوژی جمعیت مورد توجه قرار گرفته است. بر این اساس مشخص شد که یکی از مهمترین عوامل محدود‌کننده لاک پشت مهمیزدار در مناطق خشک به خاطر وجود پناهگاه‌های حرارتی است. از آنجا که لاک پشت‌ها جانوران کند حرکتی هستند، نسبت به کم آبی و گرمای بیش از حد طی جابه جایی در زیستگاه‌های باز، نیز حساس هستند.

این پژوهشگر اضافه کرد: ۱۳ اردیبهشت ماه سال ۹۸ این طرح به سامانه صندوق ارسال شد و شهریور ماه به مرحله عقد قرارداد رسید و توانستم رساله دکتری را مطابق تعهدات سال ۱۴۰۱ به پایان برسانم.

وی در پایان خاطر نشان کرد: تعیین وضعیت رده‌بندی لاک پشت مهمیزدار، بررسی جریان ژنی و تعیین ناحیه هیبرید در مناطق ارتباطی و انتخاب زیستگاه لاک پشت مهمیزدار در منطقه مورد مطالعه از جمله اهداف انجام این طرح بوده است. برای انجام این طرح، دشواری‌های زیادی را متحمل شدم که سفر به مناطق زیست این جاندار و بررسی شرایط، تنها گوشه‌ای از آن است.

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید:

کانال صندوق در بله: https://ble.ir/insf_pr
کانال صندوق در تلگرام: https://t.me/insf_pr
پیج صندوق در اینستاگرام: https://instagram.com/insf_pr?igshid=Yzg5MTU1MDY