قاصدک روسی در راه ایران با کمک محققان

به گزارش روابط عمومی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور (INSF) از زمانی که تمدن بشری در کنار نهر‌ها و رودخانه‌ها، شروع به شکل‌گیری کرد تاکنون که تمدن شهری و انسان قرن ۲۱، جای انسان‌های نخستین را گرفته است، بهترین و مهم‌ترین راه برای تهیه غذا و امرارمعاش، کشاورزی بوده است. پس از آن، کم‌کم انسان به فکر اهلی‌کردن حیوانات افتاد و دامپروری نیز در کنار کشاورزی به‌عنوان شغل و هم به‌عنوان یک راه برای تولید تغذیه جدید در میان اجتماعات کوچک و بزرگ جا افتاده است.

از آن زمان تاکنون، تلاش بشر و محققان برای افزایش کیفیت محصولات کشاورزی و دامی، دامپزشکی متوقف نشده است و از این رو طرح‌ها و مقالات زیادی در حوزه کشاورزی و دامپروری منتشر شده است. صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور نیز به سهم خود در حمایت از طرح‌ها و ایده‌های حوزه‌های تخصصی کشاورزی، علوم دامی و شیلات کوشش می‌کند و در همین راستا، دو کارگروه کشاورزی و علوم دامی، دامپزشکی و شیلات تشکیل شده است که مهدی سیادت مسئولیت دبیری این دو کارگروه را برعهده دارد.

برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های این دو کارگروه با وی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه، مشروح این مصاحبه را می‌خوانید:

- در ابتدا مختصری درباره دو کارگروه کشاورزی و علوم دامی توضیح دهید؟

سیادت: همان‌طور که می‌دانید امروزه توسعه بدون توجه به کشاورزی و جوانب ترقی و پیشرفت آن همانند حباب روی آب است که دیر یا زود محکوم به شکست است. به همین خاطر توجه به فناوری‌های جدید کشاورزی و منابع طبیعی بسیار لازم و ضروری به نظر می‌رسد. کارگروه کشاورزی و منابع طبیعی به دلیل گستردگی کشورمان، با تنوع قابل‌توجهی در طرح‌های پژوهشی ارائه شده از سوی پژوهشگران مواجه است. البته این کارگروه از جمله کارگروه‌های باسابقه به شمار می‌آید و در سال ۱۳۸۴ تأسیس شده است.

اعضای این کارگروه، اساتید برجسته در علوم کشاورزی و منابع طبیعی از دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی معتبر هستند. وظیفه این کارگروه این است که طرح‌های پژوهشی که مشوق تولید محصولات کشاورزی با اتکا به استعداد‌های بومی هستند را موردتوجه قرار دهد. همچنین در بخش‌های مختلف کشاورزی و منابع طبیعی، با تصویب و اجرای طرح‌های لازم در پیشبرد اهداف و بهره‌وری هر چه بیشتر از آب‌وخاک و اراضی کشاورزی توانسته است، گام‌های مؤثری بردارد.

کارگروه علوم د ام ی، دامپزشکی؛ ی ک کارگروه تازه‌نفس

اما چالش‌های فراروی کشور برای آماده‌کردن شرایط پیوستن به بازار‌های جهانی، کشاورزی پایدار، رعایت استاندارد‌های بهداشتی در تولید محصولات دامی، شیلاتی، حفظ دام در برابر بیماری‌های مختلف، افزایش بهره‌وری واحد‌های دامپروری سنتی و به‌کارگیری علوم و فناوری‌های جدید و همچنین لزوم آگاهی از بیماری‌های مشترک بین انسان و دام، اهمیت توجه به علوم دامی، شیلات و دامپزشکی را دوچندان کرده است.

به همین منظور کارگروه علوم دامی، دامپزشکی و شیلات تأسیس شد که یکی از کارگروه‌های تازه‌تأسیس در صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور است. این کارگروه از سال ۱۳۹۱ بنیان گذاشته شده است. این کارگروه ضمن تعیین عرصه‌های اولویت‌دار صندوق، بر اساس اسناد بالادستی و نیاز کشور، به بررسی و ارزیابی طرح‌های پژوهشی پژوهشگران با موضوعات علوم دامی، دامپزشکی و شیلات می‌پردازد.

کارگروه علوم دامی و شیلات با اشراف کامل نسبت به نیاز‌ها و استعداد‌های کشور در عرصه علوم دامی، دامپزشکی و شیلات تلاش می‌کند تا طرح‌های پژوهشی که بتوانند اثرات مفید و درعین‌حال گسترده داشته باشند را مورد بررسی و تصویب قرار دهد و در این راه به دنبال این است که از دانش و فناوری‌های روز در عرصه علوم دامی، دامپزشکی و شیلات بهره بگیرد.

از صفر تا صد پذیرفته‌شدن طرح در کارگروه

- روند کار در این دو کارگروه چگونه است؟

سیادت: در این دو کارگروه تقریباً شکل کار مانند سایر کارگروه‌های صندوق است و طرح‌ها پس از دریافت توسط دبیر کارگروه بررسی شده و سپس توسط اساتید دانشگاه‌ها غربالگری می‌شوند و اگر اساتید طرحی را در این مرحله تایید کنند، داور‌های پیشنهادی از بانک داوری انتخاب می‌شوند تا طرح را ارزیابی و داوری کنند. در صورت عدم‌پذیرش در غربالگری به متقاضی طرح اعلام می‌شود که طرح در اولویت حمایت مالی صندوق قرار نگرفته است.

بعد از مرحله غربالگری، طرح‌های که در غربالگری پذیرفته شده برای داوران ارسال می‌شود و در صورت با موفقیت به پایان رساندن این مرحله، طرح در جلسه کارگروه، نتایج داوری بررسی‌شده و تصمیم‌گیری می‌شود که پذیرفته شود یا نه و در صورت‌پذیرش، بودجه‌ای برای آن تصویب می‌شود و به مجری طرح اعلام می‌شود که پروپوزال مورد قبول واقع شده است.

- بیشتر از چه حوزه‌های تخصصی، طرح دریافت می‌کنید؟

سیادت: در کارگروه کشاورزی، طرح‌هایی در تمام حوزه‌های کشاورزی دریافت می‌شود. در زمینه‌های مختلف کشاورزی نظیر آب، صنایع غذایی، زراعت و باغبانی، گیاهان دارویی، ماشین‌های کشاورزی، خاک‌شناسی، مرتع و اقتصاد کشاورزی، ترویج آموزش کشاورزی، گیاه‌پزشکی، طرح‌ها به سامانه صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور، ارسال می‌شود.

- کدام دانشگاه‌های کشور، در زمینه ارسال طرح و پژوهش در حوزه کشاورزی و علوم دامی و شیلات فعال هستند؟

سیادت: ما در این کارگروه از تمام دانشگاه‌های کشور، متقاضیانی برای حمایت از طرح های‌شان در حوزه‌های مختلف کشاورزی و دام و شیلات داشته‌ایم؛ اما دانشگاه‌های بزرگ طرح‌های بیشتری ارائه می‌کنند و ما از دانشگاه‌هایی نظیر تهران، صنعتی اصفهان، دانشگاه شیراز، تبریز، فردوسی مشهد و دانشگاه تربیت‌مدرس طرح داشته‌ایم. همچنین، پژوهشکده‌های سازمان جهاد کشاورزی و تات هم طرح ارسال می‌کنند؛ اما به طور کل می‌توان گفت از دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه کرمان، دانشگاه ساری، گیلان، شهید چمران اهواز، کردستان و دانشگاه سیستان و بلوچستان نیز طرح‌های زیادی را تاکنون دریافت کردیم. به طور مثال دانشگاه سیستان و بلوچستان هم در موضوع شیلات و هم در کشاورزی فعال است.

می‌توان گفت در بخش شیلات، دانشگاه خلیج‌فارس و دانشگاه چابهار از فعال‌ترین دانشگاه‌های ارائه‌دهنده طرح در حوزه شیلات محسوب می‌شوند.

- معیار‌ها برای پذیرش طرح‌های ارسالی چیست؟

سیادت: بر اساس اولویت‌های کارگروه، طرح‌ها پذیرفته می‌شود؛ ولی کاربردی‌بودن و اهمیت طرح برای کشور، اهمیت ویژه‌ای دارد تا بتوانیم با اجرای طرح، مشکلی را از مشکلات کشور حل کنیم.

سطح کیفیت طرح باید بالا باشد و دانشگاه نیز باید بتواند امکانات لازم را برای انجام آزمایش‌های طرح فراهم کند. برخی از طرح‌ها قابلیت این را دارند که با پرداخت اعتبار بیشتر، از همکار خارجی استفاده کنند و ما در صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور، از این طرح‌ها نیز حمایت می‌کنیم.

- همکاری پژوهشگران این دو حوزه بیشتر با کدام کشور‌ها بوده است؟

سیادت: در کارگروه کشاورزی و علوم دامی از کشور‌های مختلف نظیر آمریکا و کشور‌های قاره اروپا، همکار خارجی در طرح‌ها داریم. خوشبختانه مسائل مختلف و تحریم‌ها روی همکاری پژوهشگران داخلی با پژوهشگران خارجی اثر نگذاشته است. در زمینه چاپ و انتشار مقالات در پایگاه‌هایی نظیر وب او ساینس (WOS)، مشکلاتی وجود داشته و انتشار مقالات مقداری تحت‌تأثیر تحریم قرار گرفته است. هرچند برخی از این پایگاه‌ها هم فقط به پرداخت هزینه انتشار فکر می‌کنند و به مسائل سیاسی‌کاری ندارند.

- میزان بودجه مصوب برای طرح پژوهشی، رساله دکتری و پسادکتری چه‌قدر است؟

سیادت: بودجه بستگی مستقیم به نوع طرح‌ها دارد. طرح‌های پژوهشی تا سقف ۶۰ میلیون تومان بودجه دریافت می‌کنند و مجری طرح نیز بین ۳ تا ۵ سال می‌تواند طرح را اجرایی کند. طرح‌های پسادکتری حداکثر تا ۱۷۰ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان بودجه برای یک سال دریافت می‌کنند که البته فقط طی یک سال حقوق پرداخت می‌شود. رقم بودجه برای رساله دکتری نیز بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان است و ۲ سال مهلت برای اجرای طرح وجود دارد.

قاصدک روسی در راه ایران

- از ماندگارترین و کاربردی‌ترین طرح‌ها که طی فعالیتتان در صندوق در ذهن شما، مانده است، چند طرح را برای مخاطبان بیان کنید.

سیادت: طرح‌های زیادی بودند که توانستند به نتیجه برسند و در ذهن من ماندگار شدند؛ اما یک طرح که در حال حاضر در حال اجراست، طرح قاصدک روسی است که برای کشت آن در ایران تحقیقات انجام می‌شود. این قاصدک روسی برای لاستیک‌سازی اهمیت ویژه‌ای دارد چرا که باعث می‌شود در تهیه لاستیک، به‌جای مواد نفتی از مواد ارگانیک استفاده شود که هم آسیب کمتری به محیط‌زیست می‌زند و هم می‌تواند به اقتصاد کشور کمک کند.

یک طرح دیگر هم از نظر من جالب و کاربردی است توسط محقق دانشگاه تربیت‌مدرس انجام شد و تولید پودر پودوفیلوتوکسین از گیاه بومی کتان سفید هست که خاصیت ضد سرطانی دارد. همچنین طرحی داشتیم که در نهایت به ثبت پتنت (اختراع) آمریکا منجر شد و طرح جامع و مناسبی بود.

خروجی برخی از طرح‌های این کارگروه به تولید کتاب و حتی اطلس منجر شده است و به نظر می‌رسد که می‌توان با حمایت از پژوهشگران این سرزمین، به پیشرفت در حوزه‌های مختلف از جمله کشاورزی، علوم دامی و شیلات امیدوار بود تا شاهد رشد اقتصادی کشور نیز باشیم.