ثبت بیش از ۵ هزار طرح در سال ۱۴۰۳/ رکورد جدید بنیاد در دریافت طرح

به گزارش روابط‌عمومی بنیاد ملی علم ایران(INSF)، نشست خبری معرفی برنامه‌ها و حمایت‌های بنیاد ملی علم ایران صبح امروز ۱۳ اردیبهشت ماه، با حضور اصحاب رسانه برگزار شد.

در ابتدای این نشست، علی‌محمد سلطانی رئیس بنیاد ملی علم ایران ضمن تبریک روز معلم و گرامیداشت سالروز میلاد امام رضا (ع)، به نقش کلیدی معلمان در تربیت نسل آینده و شکل‌دهی به آینده کشور از مسیر پژوهش اشاره کرد و گفت: نام این نهاد از «صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور» به «بنیاد ملی علم ایران» تغییر کرد و سال ۱۴۰۳، نخستین سال فعالیت رسمی بنیاد با مأموریت و ساختار جدید بود. البته تغییر نام صرف، هدف ما نبود؛ بلکه بازطراحی سیاست‌ها و ساختار حمایتی بنیاد به‌گونه‌ای که اثربخشی و چابکی بیشتری برای جامعه علمی و عمومی داشته باشد، نیز در دستور کار قرار گرفت.

وی افزود: شعار بنیاد «علم اثربخش و چابک» است. اثربخشی به معنای تمرکز بر حمایت از پژوهش‌هایی است که اثر اجتماعی و اقتصادی ملموسی برای جامعه دارند و چابکی به معنای حذف بروکراسی زائد، تسهیل فرآیند تصویب طرح‌ها و اجرای شفاف و سریع حمایت‌هاست.

به گفته سلطانی، سرمایه‌گذاری در پژوهش یکی از اصلی‌ترین ابزار‌های توسعه است که به «کاشت درخت گردو» شباهت زیادی دارد. اگرچه بازدهی آن زمان‌بر است، اما در بلندمدت ثمرات پایدار و قابل توجهی به همراه خواهد داشت.

رئیس بنیاد ملی علم ایران افزود: بنیاد ملی علم ایران، حمایت از پژوهش و ترویج علم را جز اهداف خود تعیین کرده است و پژوهش با رویکرد مرجعیت علمی و حل مسأله در این نهاد دنبال می‌شود. در بخش پژوهش، دو رویکرد کلیدی مرجعیت و توسعه علمی کشور مطرح است که در این محور، شناسایی نخبگان علمی و اعطای گرنت‌های ویژه شامل کرسی‌های پژوهشی، گرنت‌های سرآمدان و خوشه‌های چندتخصصی، با هدف رشد مرجعیت علمی ایران در سطح بین‌المللی دنبال می‌شود. وی ادامه داد: همچنین، در حوزه‌هایی همچون هوش مصنوعی، کوانتوم، علوم شناختی، مواد پیشرفته و زیست‌فناوری، تلاش می‌شود با برگزاری فراخوان‌های پژوهشی، فاصله علمی کشور با مرز‌های دانش جهانی کاهش پیدا کند.

به گفته وی، پژوهش‌های مسأله‌محور نیز در سه سطح مسائل خرد، میانی و کلان سازمان‌دهی شده‌اند. بنیاد ملی علم ایران در نظر دارد ذیل توسعه علمی، فاصله ایران با کشور‌های دنیا در فناوری‌های جدید کم شود و ایران در فناوری‌های جدید با کشورهای دیگر دنیا همسطح شود.

کمک به حل مسائل خرد تا کلان کشور با اعتبار حمایتی 

وی تصریح کرد: برای مسائل کوچک، تعامل با شرکت‌های دانش‌بنیان ذیل فراخوان پژوهش‌های عمیق شرکت‌های دانش‌بنیان از طریق اعلام نیازمندی‌های شرکت‌ها صورت می‌گیرد. برای مسائل متوسط، برنامه‌ای تحت عنوان «حمایت از مأموریت‌گرایی دانشگاه‌ها» تعریف شده که طی آن دانشگاه‌ها مسئول حل یک مسأله مربوط به منطقه خود می‌شوند. در سطح مسائل کلان نیز «مراکز هدایت و راهبری حل مسأله» یا همان «مهر» تشکیل شده‌اند تا مسائل راهبردی کشور را طی دوره‌های حداقل پنج‌ساله پیگیری و حل‌وفصل کنند و ذی‌نفعان هم درگیر کار می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه حمایت‌های بنیاد در قالب مستمر و فراخوانی انجام می‌شود، گفت: ۲۰ درصد از حمایت‌ها به‌صورت مستمر در طول سال ارائه می‌شود و ۸۰ درصد از طریق فراخوان‌های موضوعی است. سقف حمایت از طرح‌های پژوهشی مستمر در سال جاری به ۳۰۰ میلیون تومان افزایش یافته و در صورت همکاری‌های بین‌المللی ۱۲۰ میلیون تومان اضافه خواهد شد. همچنین سقف حمایت طرح‌های فراخوانی تا ۵/۵ میلیارد تومان تعیین شده است.

ثبت بیش از ۵ هزار طرح در سال ۱۴۰۳/ رکورد جدید بنیاد در دریافت طرح

سلطانی با اشاره به اینکه در سال گذشته، حدود ۴۰ فراخوان اعلام شد که با استقبال چشمگیر جامعه علمی مواجه شد. همچنین ثبت بیش از ۵۰۰۰ طرح پژوهشی در سامانه بنیاد در سال ۱۴۰۳، بالاترین تعداد ثبت‌شده در تاریخ ۲۲ ساله فعالیت این نهاد بوده است. از این تعداد، ۱۶۰۰ طرح، تصویب شد که اعتبار مصوب آن‌ها به بیش از ۴۳۰ میلیارد تومان رسیده است.

رئیس بنیاد ملی علم ایران اضافه کرد: سال ۱۴۰۴ بر اساس رویکرد اثربخشی و چابکی قصد داریم حمایت‌ها را هدفمند‌تر پیش ببریم. همچنین، ارزیابی اثربخشی طرح‌ها را از امسال آغاز می‌کنیم تا متوجه شویم چه میزان از طرح‌های خاتمه یافته مفید بوده و اگر طرحی به اندازه کافی مفید نبوده است، بازخورد داده می‌شود.

جلوگیری از مهاجرت پژوهشگران با اعتبار حمایتی

وی با بیان اینکه در سال ۱۴۰۳، نرخ پذیرش ۳۲ درصد بوده است، گفت: در بنیاد‌های مشابه ما در جهان این نرخ بین ۲۵ تا ۴۰ درصد است. همچنین در بین طرح‌های حمایت شده ۱۴۰۳، ۳۵۸ رساله دکتری و ۴۲۶ طرح پسادکتری تحت حمایت بنیاد قرار گرفتند که این خود نقش کلیدی در حفظ استعداد‌های علمی کشور و ترغیب آنان به فعالیت در داخل ایفا می‌کند.

سهم زنان و مردان محقق از حمایت‌های بنیاد

وی ادامه داد: در سال گذشته ۳۴ درصد طرح‌های مصوب مربوط به محققان خانم بوده و ۶۶ درصد از محققان مردان بودند. و از همه ۳۱ استان کشور متقاضی داشتیم.

البته استان‌هایی که ضعیف‌تر هستند به معنای ضعیف بودن اساتید و دانشگاه آن استان نیست بلکه استان‌ها به لحاظ محرومیت، جز استان‌های محروم و کمتر برخوردار هستند وگرنه دانشگاه‌های این استان‌ها، ظرفیت‌های بالایی دارند. سفر‌های ما نیز در طی سال، به همان استان‌هاست.

میزان حمایت بنیاد از دانشجویان دکتری و کارشناسی ارشد

وی همچنین به حمایت‌های این بنیاد اشاره کرد و گفت: برای حمایت از طرح‌های تصویب شده دانشجویان پسادکتری، این بنیاد به اندازه یک حقوق دانشیار به مدت یک تا دو سال، این حمایت‌ها قبلاً یک ساله بوده است. در مورد دانشجویان دکتری که بخواهند در دو سال رساله خود را انجام دهند، ماهی ۱۲ میلیون اعتبار تخصیص داده می‌شود. برای کارشناسی ارشد تفاهم‌نامه‌ای ماهی ۶ میلیون در یک سال تخصیص داده شده است که این مورد در سال‌های گذشته نبوده است.

به گفته سلطانی در سال گذشته، تعداد ۳۶۰ دانشگاه و مؤسسه پژوهشی شامل ۶۳ مرکز وابسته به وزارت بهداشت و ۱۹۷ مرکز تحت پوشش وزارت علوم، پژوهشگاه‌های اجرایی و دانشگاه‌های غیردولتی با بنیاد علم ایران همکاری داشته‌اند.

وی درباره فرایند داوری طرح‌های بنیاد ملی علم ایران نیز توضیح داد: برای هر طرح ۳ تا ۷ داور به منظور ارزیابی طرح‌ها تعیین شده‌اند و پس از دریافت حداقل ۳ نظر، طرح‌ها در کارگروه بررسی می‌شوند تا تصویب یا رد شوند. در سال ۱۴۰۳ تعداد ۶ هزار و ۸۰۰ طرح توسط اساتید داوری شده‌اند و میانگین زمان بررسی طرح‌ها از مرحله ارسال تا تصویب به ۹۱ روز و از ارسال تا رد طرح به ۳۱ روز کاهش یافته است. اگرچه این زمان در طرح‌های رقابتی طولانی‌تر است، اما در تلاش هستیم انحرافات از میانگین به حداقل برسد.

وی سامانه data.insf.org را سامانه‌ای معرفی کرد که تمامی اطلاعات طرح‌های ارسالی به بنیاد به صورت به‌روز و برخط در آن قابل مشاهده است.

سلطانی ادامه داد: در سال ۱۴۰۴ تعداد فراخوان‌های ماهانه از ۳ مورد فراتر خواهد رفت و سهم حوزه علوم انسانی در آن افزایش می‌یابد. همچنین ۱۰ خوشه پژوهشی بین‌رشته‌ای و راه‌اندازی ۲ مرکز هدایت مسأله‌محور نیز در دستور کاربنیاد علم ایران قرار گرفته است.

تبدیل بنیاد علم ایران به مجموعه‌ای پاسخگو، شفاف و پیشرو در عرصه علمی

رئیس بنیاد علم ایران با اشاره به اینکه فرم‌های داوری در سال جاری بازنگری می‌شوند، گفت: این مهم به منظور افزایش سرعت پردازش طرح‌ها صورت می‌گیرد. همچنین، انتشار تقویم زمانی مشخص برای تسهیل هماهنگی با محققان و همچنین امکان مشارکت داوران ایرانی مقیم خارج از کشور هم در سال جاری انجام می‌شود و هدف از این اقدام، تبدیل بنیاد ملی علم به مجموعه‌ای پاسخگو، شفاف و پیشرو در عرصه علمی منطقه عنوان کرد.

امضای دیجیتال قرارداد‌ها در بنیاد

سلطانی تصریح کرد: یکی از اقدامات نوآورانه که از ابتدای امسال عملیاتی شد، حذف امضای فیزیکی قرارداد‌ها است. پیش از این بعد از تنظیم قرارداد در بنیاد، فایل آن پرینت شده و نیاز به امضای دوطرف داشت. کل این فرایند الان حذف شده و خیلی سریع در کمتر از یک روز انجام می‌شود. به این صورت که فرم‌ها به کارتابل متقاضی ارسال شده و متقاضی احراز هویت شده و امضا با همان روند الکترونیک انجام می‌شود. این درحالی است که قبلاً این فرایند تا ۲۰ روز طول می‌کشید. این اقدام بنیاد را چابک‌تر کرده است چون پرداخت به محض امضای قرارداد انجام می‌شود.

رئیس بنیاد ملی علم ایران اظهار کرد: همچنین شرکت‌های دانش‌بنیان باکیفیت که نیاز به پژوهش برای نسل بعدی محصولات خود دارند، نیاز‌های خود را به بنیاد اعلام می‌کنند و ما در قالب پژوهش عمیق شرکت‌های دانش‌بنیان، فراخوان‌هایی اعلام می‌کنیم. در سال جاری برای هر طرح ۳ میلیارد تومان حمایت در نظر گرفتیم و ۸۰ درصد حمایت از طریق بنیاد و ۲۰ درصد آن توسط شرکت انجام می‌شود.

همکاری بنیاد با کشور‌های مختلف دنیا

به گفته سلطانی همکاری بین‌المللی در قالب فراخوان مشترک با برخی از کشور‌ها نظیر چین و روسیه وجود دارد و در حال انعقاد تفاهم‌نامه با کشور پاکستان نیز هستیم.

رئیس بنیاد ملی علم ایران با اشاره به برگزاری رویداد شب علم در دانشگاه‌های مختلف گفت: در سال گذشته، ۷ رویداد شب علم را برگزار کردیم. اواخر سال گذشته نیز، فراخوان دوم آن منتشر شد و در حال جمع‌بندی پیشنهاد‌ه‌های دانشگاه‌ها هستیم و امسال نیز این برنامه را ادامه می‌دهیم.