معیارهای انتخاب سرآمدان علمی کشور/ تنوع رشته‌ای و دانشگاهی برگزیدگان برنامه سرآمدان، نشانه‌ای خوب از اثر جریان‌سازی این برنامه

به گزارش روابط‌عمومی بنیاد ملی علم ایران (INSF)، از سال ۱۳۹۴ تاکنون برنامه سرآمدان علمی ایران با هدف حرکت در مسیر دستیابی به مرجعیت علمی، افزایش کیفیت علمی در کشور و کمک به پیشرفت پژوهش‌های معتبر پژوهشگران در سطح بین‌المللی، هرساله اجرا می‌شود.
به همین منظور، امسال در روز یکشنبه ۲۰ آبان ماه، مراسمی برای معرفی و تقدیر از برگزیدگان برنامه سرآمدان علمی ایران توسط بنیاد ملی علم ایران برگزار می‌شود.
به همین بهانه، با علی‌محمد سلطانی رئیس بنیاد ملی علم ایران پیرامون فرایند انتخاب افراد و شباهت‌ها و تفاوت‌های برنامه امسال با سال های قبل گفت وگو کردیم که در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:

در ابتدا با ذکر تاریخچه‌ای از برگزاری همایش سرآمدان علمی کشور، تفاوت‌های این دوره از برنامه سرآمدان علمی کشور با ادوار گذشته را توضیح دهید؟
سلطانی: برنامه سرآمدان علمی جمهوری اسلامی ایران از حدود ۱۰ سال پیش در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری شروع شده و اجرای آن در سال جاری به بنیاد ملی علم ایران واگذار شده است. هدف از این برنامه حمایت و تقدیر از اعضای هیئت‌علمی  و دانشمندانی است که در انتشار نتایج پژوهش های فاخر علمی در نشریات معتبر نقش داشته‌اند.
این دوره، نهمین دوره از اجرای این برنامه است که با حداقل تفاوت نسبت به دوره‌های قبل اجرا می‌شود و از حدود ۶۰ نفر از استادان با اختصاص پژوهانه ها تقدیر می شود.

داشتن اثر در مجلات معتبر، شرط لازم برای ورود در فرایند ارزیابی
با توجه به اینکه امسال زمان اندکی در بنیاد ملی علم ایران برای اجرا و نهایی‌سازی فرایند این دوره، وجود داشت؛ همان دستورالعمل دوره های قبل با تفاوت های اندک مورد تصویب شورای علمی بنیاد قرار گرفت.
برای ورود به این برنامه عضو هیئت علمی باید آثار با کیفیت در مجلات گروه های الف، ب، ج و د داشته باشد. تقسیم‌بندی مجلات الف تا د مانند ادوار گذشته انجام شده است.
اگر پژوهشگر در سال ۲۰۲۳ میلادی یک اثر در نشریات الف، ب و ج و دو اثر در نشریات گروه د داشته باشد، می‌ تواند وارد فرایند ارزیابی شود. به علاوه مقالات دارای استنادات بالا و مقالاتی که توسط استادان ایرانی با همکاری برندگان جایزه نوبل و دیگر جوایز معتبر منتشر شده نیز در کنار مقالات منتشر شده در چهار گروه نشریات باعث ورود نویسنده به این برنامه شده است.

از طرفی آثار علمی فوق که از لحاظ اثرگذاری در رسانه های اجتماعی بین المللی دارای امتیاز شده اند و همچنین آثاری که در شاخص تاثیر استنادی نرمال شده دارای جایگاه خوبی بوده‌اند، مورد توجه قرار گرفته اند.
عمده تفاوت دیگر این رویداد نسبت به ادوار گذشته در این است که در این دوره افراد برگزیده در ۳ گروه قرار گرفته اند. کمیت اعتبار علمی که نحوه محاسبه آن در دستورالعمل آمده است محاسبه شده و در هر گروه امتیازات افراد مشخص است اما پژوهانه های هر گروه برای همه افراد گروه یکسان است. منتخبان در سه گروه شامل گروه اول (انتشار مقاله در مجلات جریان ساز)، گروه دوم (انتشار مقاله در مجلات پیشرو)، گروه سوم‌ (انتشار مقاله در مجلات منتخب) تقسیم‌بندی شده اند.
برای منتخبان این سه دسته، پژوهانه، امتیاز استفاده از محقق پسادکتری و لوح و یادبود در نظر گرفته شده است. البته، افرادی که به‌عنوان نویسنده مسئول، در چهار سال اخیر مقالات سلب اعتبار شده داشته اند وارد برنامه نشده‌اند.

در روز یکشنبه در مراسم سرآمدان علمی کشور شاهد چه بخش‌هایی خواهیم بود و محور‌های اصلی برنامه چیست؟
سلطانی: در روز یکشنبه ۲۰ آبان‌ماه ۱۴۰۳، مراسمی توسط بنیاد ملی علم ایران برگزار می‌شود که در این برنامه، برگزیدگان برنامه سرآمدان علمی کشور معرفی می‌شوند.
در این مراسم، با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان، مدیران علم و فناوری کشور، رؤسای دانشگاه‌ها و پژوهشگران شاخص، به منتخبان برنامه سرآمدان علمی کشور لوح تقدیر و نامه‌ای مشتمل بر نحوه دریافت پژوهانه تقدیم می‌شود.
همچنین سه دانشگاهی که از لحاظ اعتبار علمی بیشترین امتیاز را به جهت حضور اعضای هیئت‌علمی در این برنامه، کسب کرده‌اند، معرفی می‌شوند.
به طور کلی روند داوری را شرح داده و توضیح دهید که این برنامه چند نفر منتخب داشته و بر مبنای چه شاخص‌هایی، این افراد انتخاب می‌شوند؟
سلطانی: در قالب این برنامه حدود ۶۰ نفر از اعضای هیئت‌علمی معرفی می‌شوند. شاخص‌های انتخاب افراد، انتشار مقالات باکیفیت در بهترین مجلات علمی است و منتخبین از رشته‌های مختلف علوم پایه، فنی و مهندسی، علوم پزشکی هستند.
در این برنامه هیچ درخواستی از اساتید و اعضای هیئت‌علمی دریافت نشده و ارسال اطلاعات توسط آنها انجام نشده است بلکه داده‌های مربوط به انتشارات معتبر از پایگاه وب او ساینس و سایر پایگاه‌هایی که داده‌های مکمل را جمع‌آوری می‌نمایند، استخراج شده و افراد متناسب با مقالاتی که منتشر کرده‌اند، در جمع برگزیدگان قرار گرفتند.

انتخاب سرآمدان علمی کشور بدون پیش‌داوری و قضاوت 
همچنین، هیچ گونه قضاوت و داوری در مورد افراد، صورت نگرفته و صرفا بر اساس شیوه‌نامه برنامه سرآمدان علمی کشور اقدام به جمع آوری اطلاعات از پایگاه ها شده است. البته آثار از جهت اینکه سلب اعتبار نشده باشند، مورد ارزیابی قرار گرفتند.
و در پایان سرآمدان علمی کشور در چه حوزه‌های تخصصی انتخاب می‌شوند؟
سلطانی:  مجلاتی که در گروه الف، ب، ج و د در سال‌های گذشته در قالب برنامه سرآمدان علمی کشور اعلام شده اند، از رشته‌های علمی مختلف هستند. رشته‌های علوم پایه که بیشترین اثر را در توسعه علمی دنیا دارند در این برنامه نیز پررنگ هستند ولی برگزیدگان دارای رشته های متنوع علوم پایه، علوم پزشکی و فنی و مهندسی هستند. از طرفی تنوع دانشگاهی این افراد هم قابل ملاحظه است؛ اثر جریان سازی این برنامه در تنوع رشته ها و دانشگاه های افراد دیده می شود.

خبر خوش برای دانشجویان دکتری/ فراخوان جدید در راه است...
در پایان، لازم می‌دانم این خبر را اطلاع‌رسانی کنم که بنیاد ملی علم ایران هفته آینده فراخوانی را برای حمایت بیشتر از رساله‌های دکتری در مهمترین فناوری‌های راهبردی اعلام خواهد کرد و در قالب آن، دانشجویان دکتری از حمایت‌های بسیار خوبی بهره‌مند خواهند شد.