فلسفه زیر ذره‌بین محققان ایرانی

به گزارش روابط‌عمومی بنیاد ملی علم ایران (INSF)، دنیای علم، دنیای گسترده‌ای است که تحقیقات در همه حوزه‌های آن برای پیشرفت و اعتلای بشر لازم و ضروری است. به همین دلیل، بنیاد ملی علم ایران تلاش می‌کند با حمایت از طرح‌ها در حوزه‌های مختلف در رسیدن به این هدف، دانشمندان، محققان و پژوهشگران را یاری کند.

«فیزیکالیسم در فلسفه ذهن و نسبت آن با طبیعت‌گرایی فلسفی» عنوان طرحی است که حسین شیخ رضایی به‌عنوان استاد راهنما، حامد بی‌کران بهشت را در انجام آن، یاری کرده است و این طرح نیز از حمایت‌های بنیاد ملی علم ایران استفاده کرده است.

شیخ رضایی که با مدرک دکتری تخصصی در رشته فلسفه - فلسفه علم از دانشگاه دوره‌ام انگلستان در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور فعالیت می‌کند؛ درباره این طرح توضیح داد: فیزیکالیست‌ها تلاش می‌کنند نشان دهند که ذهن، چیزی ورای بدن نیست. اگر بخواهیم این مفهوم را عامیانه‌تر توضیح دهیم، اغلب فیزیکالیست‌ها از این دیدگاه کلی‌تر دفاع می‌کنند که هیچ‌چیزی ورای امر فیزیکی نیست؛ نه امور ذهنی، نه امور ریاضی، نه کیفیات ثانوی، و نه حتی امور هنجاری و زیبایی‌شناختی.

وی ادامه داد: در مقابل، دوگانه‌گرایان نیز تلاش می‌کنند با نقد فیزیکالیسم، این موضوع را اثبات کنند که ذهن، ورای یک امر فیزیکی است.

این محقق و پژوهشگر افزود: در این طرح به دنبال این بودیم که بررسی دقیق‌تری نسبت به چیستی فیزیکالیسم صورت گیرد. چرا که هرچند دوگانه‌گرایان در توجیه دیدگاه خود با مشکلاتی روبه‌رو هستند، اما فیزیکالیست‌ها حتی به‌طورجدی با معضل صورت‌بندی دیدگاه خود نیز مواجه‌اند. بسیاری از فیلسوفان علم و فیلسوفان ذهن در این راه تلاش کرده‌اند و راه‌حل‌هایی را با توسل به مفهوم فضا زمان، فیزیک کنونی یا فیزیک نهایی، میکروفیزیکالیسم، یا با توسل به تعاریف سلبی یا حتی رد این‌که فیزیکالیسم اصلاً یک آموزه فلسفی است؛ طرح کرده‌اند که هریک از این موارد، مورد بحث و نقد قرار گرفته است.

وی تصریح کرد: موضوعی که عمدتاً در این دسته‌بندی‌ها مغفول واقع می‌شود، رابطه تنگاتنگ و مهم فیزیکالیسم و طبیعت‌گرایی فلسفی است. رابطه‌ای که هم از نظر درک بهتر فیزیکالیسم و هم از حیث ارزیابی موجه‌بودن یا نبودن، اهمیت زیادی دارد. طبیعت‌گرایی فلسفی را عمدتاً با دو آموزه روش‌شناختی و هستی‌شناختی می‌شناسند. طبق آموزه هستی‌شناختی طبیعت‌گرایی، هر آنچه وجود دارد طبیعی است، و هر چیز ظاهراً غیرطبیعی باید سرانجام به کمک امور طبیعی، طبیعی‌سازی شود.

شیخ رضایی در ادامه بیان کرد: در این طرح تلاش شد تا با بررسی انتقادی دیدگاه‌های مختلف در مورد صورت‌بندی فیزیکالیسم، از طریق بررسی دقیق رابطه فیزیکالیسم و آموزه‌های طبیعت‌گرایی، فیزیکالیسم به طریق قابل‌قبولی طبقه‌بندی شود. پس از این طبقه‌بندی، تبعات آن، به‌خصوص برای استدلال‌های به نفع فیزیکالیسم و ضد آن، و نیز مواجهه دوگانه‌گرایی و فیزیکالیسم، نیز بررسی شد.

وی در ادامه گفت: بررسی رابطه فیزیکالیسم و آموزه‌های طبیعت‌گرایی، صورت‌بندی فیزیکالیسم، بررسی تبعات صورت‌بندی فوق در استدلال‌های علی مدافع فیزیکالیسم و در مواجهه دوگانه‌گرایی با فیزیکالیسم، بررسی رابطه نسخه‌های مختلف استدلال علی در دفاع از آموزه‌های فیزیکالیستی و استدلال برای طبیعت‌گرایی هستی‌شناختی از جمله اهداف انجام این طرح بود که توانستیم آن را به نتیجه برسانیم.

این محقق و پژوهشگر در پایان خاطرنشان کرد: یکی از چالش‌های مهم در انجام تحقیقات، چاپ مقالات در نشریات مهم بین‌المللی است که معمولاً فرایندی زمان‌بر بوده و هزینه‌هایی هم در پی دارد. طرح‌های فلسفی عمدتاً تحقیقات بنیادی هستند که به دنبال طبقه‌بندی مفاهیمی هستند که به لحاظ فلسفی نیز مبهمند. به همین دلیل انجام تحقیقاتی ازاین‌دست به پیشرفت و مفهوم‌تر شدن فلسفه کمک می‌کند.