گفت‌وگو با پژوهشگر حوزه ورزشی:
ورزش، تسهیل‌گر روابط سیاسی/ کاهش دهنده تنش‌های ایران و عربستان
به گزارش روابط عمومی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور(INSF)، ورزش به عنوان یک بازوی قدرتمند می‌تواند علاوه بر آنکه به افزایش نشاط ملی کمک کند، دستی هم بر آتش منازعات سیاسی و اجتماعی و نظامی داشته و این مشکلات را هم به خاکستر بدل کند. اهمیت ورزش به قدری بالاست که صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور از طرح‌های با این موضوع نیز حمایت می‌کند.
«تعیین الگوی پارادایمی توسعه تعاملاتی ورزشی ایران با کشورهای عرب زبان حوزه خلیج فارس» عنوان طرحی است که امیرحسین منظمی با مدرک دکتری تخصصی تربیت بدنی و علوم ورزشی - مدیریت ورزشی از دانشگاه تهران و کارشناسی ارشد تربیت بدنی و علوم ورزشی - برنامه‌ریزی و مدیریت ورزشی به آن پرداخته و مورد حمایت صندوق نیز قرار گرفته است.
وی که عضو هیئت رییسه فدراسیون والیبال ایران و دانشیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی است، با ما گفت و گویی درباره این طرح داشته است که در ادامه می‌خوانید:
چه انگیزه‌ای باعث شد که به انجام این طرح فکر کنید؟
منظمی: این طرح پژوهشی با همکاری چند دانشگاه انجام شد و هدف از انجام آن، بررسی پارادایم توسعه تعاملاتی ورزشی ایران با کشورهای عرب زبان حوزه خلیج فارس است که به عنوان مطالعه موردی، عربستان سعودی مد نظر قرار دارد. همان طور که می‌دانید، مشکلات و اختلافاتی در حوزه سیاسی و اجتماعی با عربستان وجود دارد و از آنجا که خلیج فارس یک منطقه استراتژیک محسوب می‌شود و ایران و عربستان دو کشور پر قدرت در منطقه هستند، می‌توان از ورزش به عنوان یک قدرت نرم استفاده کرد تا به توسعه تعاملات منجر شود.
دعوای سیاسی در میدان فوتبال
ایران و عربستان از سال ۱۹۷۵ تاکنون، بارها در سطوح ملی و باشگاهی مقابل یکدیگر بازی کرده‌اند و عربستان این تصور را داشت که ایران می‌خواهد رهبری کل کشورهای اسلامی را برعهده بگیرد و اختلافاتی بین ایران و عربستان به وجود آمد که این تقابل‌های فوتبالی را نیز تحت تأثیر قرار داد. به عنوان مثال پس از پیروزی عربستان در سال ۲۰۰۹ برابر ایران، در حالی که ایران میزبان این تیم در استادیوم آزادی بود، رقص شمشیر بازیکنان این تیم موجبات خشم و ناراحتی ۱۰۰ هزار هوادار ایرانی حاضر در استادیوم شد. به همین ترتیب هم تیم ذوب آهن ایران در مصاف با الهلال، پس از حذف الهلال عربستان در نیمه نهایی لیگ قهرمانان آسیا در سال ۲۰۱۰، ایرانی‌ها هم در مقابل تماشاگران عربستانی در استادیوم به رقص و پایکوبی پرداخته و آنها را مورد تمسخر قرار دادند. این کشمکش‌ها همچنان ادامه داشت و زمانی که قرار بود پرسپولیس با الهلال در سال ۲۰۱۱ در خاک این کشور بازی کند، پس از ورود بازیکنان پرسپولیس به فرودگاه جده، اداره مهاجرت عربستان در اقدامی عجیب از بازیکنان درخواست اسکن چشمی و اثر انگشت داشت که با مخالفت نماینده ایران مواجه شده و موجب معطلی ۸ ساعته بازیکنان و کادر فنی پرسپولیس در فرودگاه جده نیز شد.
از دیگر نمونه‌های این مشکلات می‌توان به پیروزی بحرین در برابر ایران در مرحله انتخابی جام جهانی ۲۰۰۲، اشاره کرد که فوتبالیست‌های بحرینی بعد از برد، در نهایت ناباوری با پرچم هم پیمان و متحد سیاسی خود یعنی عربستان در ورزشگاه به پایکوبی پرداختند.
تاکنون تحقیقی در این خصوص انجام نشده است؟
منظمی: با وجود سابقه طولانی تقابل و رویارویی دو کشور درعرصه فوتبال بین‌المللی، تاکنون پژوهش‌های کمی پیرامون سیاست ورزشی این دو کشور صورت گرفته و یا اکثر پژوهش‌ها به صورت مجزا به نقش ورزش در تقویت قدرت نرم دو کشور ایران وعربستان پرداخته است.
ورزش، تسهیل‌گر روابط سیاسی
به نظر می‌رسد، با توجه به تجربه سایر کشورهای جهان، استفاده از ورزش به عنوان ابزاری تسهیل‌گر در روابط سیاسی، می‌تواند کارگشای بسیاری از مسائل و مصائب ورزش و سیاست باشد. به عنوان مثال روسیه که اوضاع خوبی هم از نظر تعاملات سیاسی ندارد، توانست با برگزاری جام جهانی و میزبانی آن، با کشورهایی نظیر سوریه و کره شمالی ارتباط برقرار کند و از این ارتباط بهره ببرد.
به نظر شما کشورهای حوزه خلیج فارس تا چه حد در زمینه ورزشی فعال هستند؟
منظمی: امروزه کشورهای حوزه خلیج‌فارس با استفاده از قدرت و پتانسیل ورزش، سعی در تقویت و توسعه تعاملات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حتی برندینگ دارند. بحرین، سرمایه‌گذاری وسیعی در حوزه اتوموبیل رانی در سال ۲۰۰۴ کرد. امارات هم میزبانی جام ملت‌های آسیا را به عهده گرفت و از همه مهم‌تر، قطر میزبان جام جهانی شد. این کشورها می‌خواهند در نقشه جهانی با برندینگ قوی، ظاهر شوند. لذا به همین دلایل به این فکر افتادم که پژوهشی در خصوص توسعه تعاملات ایران و عربستان داشته باشم.
نیاز به همگرایی ایران و عربستان در منطقه
اگرچه سابقه اختلافات ایران و عربستان طولانی است، اما آنچه امروز بیش از پیش منطقه خاورمیانه به آن نیازمند است همگرایی میان این دو کشور است.. با اینکه ورزش به ذات ماهیتی دیپلماتیک و عافیت طلب دارد، اما تاریخ نشان داده که پدیده‌ای به نام فوتبال بستر بروز چالش‌های اخلاقی، اجتماعی و حتی سیاسی هم می‌شود. این موضوع در خاورمیانه به دلیل قوم گرایی و تعصبات گروه‌های مختلف اجتماعی نقشی پر رنگ‌تر داشته است.
چگونه فوتبال می‌تواند به حل چالش‌ها و منازعات کمک کند؟
منظمی: فوتبال پربیننده‌ترین فعالیت ورزشی است و گسترش روزافزون آن سبب شده از مرزهای جغرافیایی، نژادی، قومی، سیاسی و عقیدتی عبور کند. لبریز بودن ورزشگاه‌ها از تماشاچیان در دیدارهای داخلی، ملی، قاره‌ای و جهانی و برخورداری رقابت‌ها از بینندگان چند صد میلیونی پخش تلویزیونی، فوتبال را به مردمی‌ترین ورزش جهان تبدیل کرده است لذا باید از این فرصت بهره بگیریم تا به توسعه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی دست پیدا کنیم.
چطور می‌توان با تعاملات بیشتر با عربستان در زمینه اقتصادی بهره برد؟
منظمی: ورزش هم کم هزینه‌تر از سایر روش‌ها برای توسعه تعاملات دیپلماتیک است و هم اهرمی است تا بتوان به اهداف صلح طلبانه دست پیدا کرد. در کنار این موضوع، عربستان، سرمایه گذاری زیادی در زمینه فوتبال انجام داده است. رونالدو را در اختیار گرفته و حالا تمامی دنبال کنندگان رونالدو، می‌دانند که عربستان سعودی باشگاه فوتبال خوبی دارد که رونالدو در آن بازی می‌کند و در مجموع این کشور به فوتبال اهمیت می‌دهد. اخیراً مذاکراتی هم با مسی و آلابا برای جذب در تیم‌های عربستانی وجود داشته است و اگر ما بتوانیم، برای انجام یک بازی، میزبان تیم‌های عربستانی با حضور ستاره‌هایی نظیر رونالدو باشیم، هم می‌توانیم آورده اقتصادی داشته باشیم و هم موضوع ایران هراسی را کمرنگ‌تر از قبل کنیم. دولت‌ها هم می‌توانند از این فرصت استفاده کرده و نزاع و بحث‌ها را کمتر کنند.
در پایان، دانشگاه‌هایی که برای اجرای این طرح همکاری کردند را نیز نام ببرید؟
منظمی: این طرح با کمک دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی و دانشگاه فنی و حرفه‌ای انجام شد و تعیین وضعیت موجود ورزش قهرمانی ایران و عربستان، شناسایی فرصت‌های همکاری ورزش این دو کشور وطراحی پارادایم توسعه ورزش ایران و عربستان از اهدافی بود که در انجام این طرح دنبال شد.
ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید:
کانال صندوق در بله: https://ble.ir/insf_pr
کانال صندوق در تلگرام: https://t.me/insf_pr
پیج صندوق در اینستاگرام: https://instagram.com/insf_pr?igshid=Yzg5MTU1MDY