شیوه‌ غربالگری و داوری طرح‌های تحقیقاتی در سامانه صندوق تغییر خواهد کرد

به گزارش روابط‌عمومی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور، چهارمین نشست هم‌اندیشی رؤسای کارگروه‌های صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور (INSF) در سال ۱۴۰۱، سه‌شنبه ۲ اسفندماه با حضور رؤسا و دبیران کارگروه‌های صندوق برگزار شد.

در ابتدای این نشست، علی جعفریان معاون پژوهش و فناوری صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور، موضوع سند غربالگری و داوری را مطرح و توضیحاتی دراین‌خصوص ارائه کردند.

رونمایی از سند غربالگری و داوری طرح‌ها در صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور

وی ضمن اشاره به اهمیت این سند توضیح داد: شیوه‌نامه غربالگری و داوری به رؤسای کارگروه‌ها پیش‌ازاین ارسال شده و در جلسه قبل، نقطه‌نظرات اعضا و رؤسای کارگروه‌ها اخذ شد و امروز به‌صورت رسمی از این سند بهره‌برداری می‌شود.

جعفریان در ادامه بیان کرد: تغییراتی باید روی سامانه ایجاد شود که در دستور کار قرار دارد. بنا بر نظرات و جمع‌بندی جلسه گذشته، غربالگری و داوری دو بخش مهم فرایند تأیید طرح‌ها در صندوق است که پیش‌ازاین با رویه واحد در کارگروه‌ها انجام نمی‌شد و گاهی مرز‌های آن‌ها باهم تلاقی می‌کرد.

وی تصریح کرد: بر اساس شیوه‌نامه تشکیل و شرح وظایف کارگروه‌ها، از جمله وظایف کارگروه‌ها، غربالگری است و چالش‌هایی در این راه وجود دارد که می توان به برخی اشاره کرد، از جمله اینکه غربالگران به داوری طرح‌ها ورود می‌کنند و همچنین عدم اعلام علت حذف طرح‌ها نیز موجب نارضایتی متقاضیان می‌شد و البته حق‌الزحمه‌ای هم بابت غربالگری پرداخت نمی‌شد.

معاون پژوهش و فناوری صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور اضافه کرد: براین‌اساس، مقرر شد دبیر طرح‌ها را در مرحله غربالگری بررسی اولیه‌ای داشته باشند و با هدایت رئیس کارگروه طرح‌ها برای اعضاء محترم کارگروه ارسال شود و درصورتی‌که طی ۵ روز کاری، غربالگری انجام نشود، طرح برای داوری ارسال شود. همچنین، ارجاع طرح به اعضای کارگروه برای غربالگری، توسط رئیس کارگروه انجام می‌شود و رئیس کارگروه هم می‌تواند جز غربالگران باشد.

وی در ادامه به تشریح مراحل غربالگری پرداخت و گفت: دبیر کارگروه، باید طرح دریافت شده را از لحاظ نقص مدارک و اطلاعات بررسی کند و در صورت وجود نقص جدی در طرح، آن را به متقاضی برگشت دهد. همچنین، به اعضای کارگروه بر اساس تعداد غربالگری ثبت شده در سامانه، حق‌الزحمه نیز پرداخت می‌شود.

جعفریان با اشاره به تغییرات جدید در شیوه‌نامه غربالگری و داوری گفت: معیار‌ها و مصداق‌های غربالگری برای رد یا تأیید طرح بررسی شده و سه مورد به این معیار‌ها اضافه شده است. تناسب رزومه و سوابق پژوهشی با طرح، اولین مورد است که بر اساس این معیار، از محققان درخواست می‌شود که سوابق کاملاً مرتبط در ۵ سال گذشته را در هنگام ثبت طرح، ذکر کنند. همچنین، موضوع عدم ارتباط با محور‌های فراخوان هم به شیوه‌نامه اضافه شده است.

وی تصریح کرد: برخی از طرح‌ها به‌صورت باز و برخی از طرح‌ها به‌صورت فراخوان به سامانه ارسال می‌شود. در فراخوان‌های اعلام‌شده، طرح‌ها در محور‌های مشخصی محدود شده و به‌این‌ترتیب، اگر طرحی در چارچوب محور‌های فراخوان قرار نگیرد حذف می‌شوند.

جعفریان اضافه کرد: عدم دقت در بیان مسئله، مورد سوم تغییرات است. چرا که پیش‌ازاین، امکان داشت مسئله طرح به‌صورت روشن و شفاف بیان نشده باشد. همچنین نباید در مرحله غربالگری طرح موضوعاتی نظیر عدم نوآوری در طرح، بودجه بالا، کافی‌نبودن تعهدات و عدم وجود امکانات مناسب در محل انجام طرح بررسی شود.

معاون پژوهش و فناوری صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور در ادامه گفت: باید دلایل رد طرح در سامانه ثبت و برای متقاضی، قابل‌رؤیت باشد. متناسب‌سازی فرم‌های داوری و انجام اصلاحات روی فرم‌ها انجام شده است و برای هریک از برنامه‌های حمایتی صندوق، حق‌الزحمه داوری بر اساس حدود ساعاتی که داور برای یک طرح وقت گذاشته‌اند، تعیین می‌شود و حق‌الزحمه‌ها مطابق آن به داوران پرداخت می‌شود. همچنین، حق‌الزحمه‌ها حداکثر ۱۰ روز کاری بعد از انجام داوری پرداخت خواهد شد.

علوم پایه، علمی برای پیداکردن نامرئی‌ها

در ادامه این جلسه رئیس کارگروه علوم پایه مطرح کرد: وجود شیوه‌نامه برای غربالگری ضروری است؛ اما امروزه علمی را لازم می‌دانیم که زیست‌سازگار باشد نه اینکه موجب آلودگی شهر‌ها و شیوع بیماری‌ها شود. علم پیوست دارد و پیوست آن سلامتی، زیست‌سازگاری و توسعه پایدار است. علم از چند تخصص تشکیل می‌شود و اگر می‌خواهیم در علوم اصلی پیشرفت کنیم باید تخصص‌ها را باهم ترکیب کنیم.

وی تأکید کرد: باید حوزه علوم پایه و بنیادی با هم ارتباط مؤثری پیدا کند و البته از نظر من علوم پایه، علومی نظیر شیمی، فیزیک، ریاضی، زمین‌شناسی و زیست‌شناسی نیست، من علوم پایه را علومی می‌دانم که نگاه به نامرئی‌ها دارد و آن را مرئی می‌کند.

پیشنهاد برای حل مشکلات طرح‌های میان‌رشته‌ای

همچنین در ادامه این نشست، رئیس کارگروه کشاورزی در راستای بهبود فرایند غربالگری پیشنهاد داد: در معیار جدید غربالگری با این موضوع که باید متقاضی، سوابق پژوهشی مرتبط با طرح را در ۵ سال گذشته نیز ذکر کند، این نکته را در نظر بگیریم که برخی از افراد، طرح میان‌رشته‌ای ارائه می‌دهند؛ لذا بهتر است به متقاضیان اعلام شود اگر طرح با سوابق پژوهشی تطابق ندارد، توجیهات خود را نیز ارائه کنند و اگر شخصی اعتراض داشت، (چون طرح در مرحله غربالگری قرار دارد،) اعتراض مورد بررسی قرار بگیرد.

لزوم وجود پیوست فرهنگی در طرح‌های علمی

رئیس کارگروه علوم‌انسانی نیز در ادامه این جلسه با تأکید بر اهمیت پیوست فرهنگی گفت: در تدوین آیین‌نامه به‌درستی به زوایای مختلف توجه شده است؛ اما نکته مهم این است که محصول علم ما را به کجا می‌رساند؟

وی با اشاره به ارتباط دانشگاه و صنعت گفت: در باب پیوند و ارتباط دانشگاه، صنعت و جامعه بسیاری از دانشگاه‌های کشور ورود کرده‌اند؛ ولی چون جامعیت دید وجود نداشته است، با مشکل مواجه شده‌اند. به همین دلیل نیاز به یک پیوست فرهنگی داریم و برای گردآوری این پیوست فرهنگی، صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور بهترین بستر را دارد.

رئیس کارگروه علوم‌انسانی خاطرنشان کرد: ما صرفاً به دنبال این امر نیستیم که در جهت حدنصاب‌های علمی در شاخه‌های مختلف و در سطوح بین‌المللی جایگاهی پیدا کنیم و از سایر کشور‌ها عقب نمانیم و حتی در حوزه نهاد علم در تراز جمهوری اسلامی پیشتاز باشیم؛ گرچه تمامی موارد گفته شده، خوب است؛ اما کافی نیست؛ بلکه به دنبال این هستیم که به یک پیوست دیگر به نام جهت‌گیری علم هم توجه ویژه شود تا مقصود و هدف هر طرح مشخص شود.

پیشنهاد مشخص‌کردن دلایل رد طرح در مرحله غربالگری

رئیس کارگروه فنی و مهندسی نیز در ادامه این نشست با اشاره به اینکه غربالگری، داوری طرح نیست، افزود: در غربالگری باید مشکلاتی نظیر روش پرکردن فرم و مشکلات ساختاری قالب ارسال طرح بررسی شود و هر طرحی که در سامانه قرار می‌گیرد باید داوری شود. باوجودآنکه صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور لزومی در ارائه پاسخ برای ردشدن طرح ندارد؛ ولی باید طرح با دلایل کاملاً علمی و مشهود برای کارگروه، پذیرفته یا رد شود.

وی ادامه داد: باوجودآنکه متقاضی حق اعتراض ندارد؛ ولی باید به متقاضی این فرصت را داد که طرح را بازنویسی کرده و دوباره ارسال کند.

در پایان این نشست، نکات ذکر شده توسط رؤسای کارگروه‌ها مورد بررسی قرار گرفت و بنا شد ضمن اعمال برخی اصلاحات در شیوه‌نامه غربالگری و داوری این مهم اجرایی شود.