گفت‌وگو با پژوهشگر حوزه زمین شناسی؛
رسوب‌هایی که بلای جان تالاب انزلی می‌شوند
به گزارش روابط‌عمومی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور (insf) موضوع آب و خطرات آلودگی آب، یکی از مباحث موردتوجه پژوهشگران است که امروزه با کاهش منابع آبی و لزوم توجه بیشتر به این نعمت خدادادی، از اولویت‌هایی محسوب می‌شود که در این زمینه نسرین یاور عشایری؛ پژوهشگر دوره طرح پسادکتری، موضوع رسوبات یکی از رودخانه‌های شهر رشت را مورد بررسی قرار داده است که نتایج آن می‌تواند راهگشای مسیر سایر محققین نیز باشد.
یاور عشایری در ابتدا، ضمن معرفی خود، درباره طرح توضیح داد: من سال ۱۳۹۷، از دانشگاه شیراز در مقطع دکترای زمین‌شناسی زیست‌محیطی فارغ‌التحصیل شدم. پیش‌ازاین در همین دانشگاه و در ۱۳۹۳ کارشناسی ارشد زمین‌شناسی - زیست‌محیطی را دریافت کردم؛ اما دوره لیسانس را در دانشگاه خوارزمی و سال ۱۳۹۱ در رشته کارشناسی زمین‌شناسی - زمین‌شناسی به پایان رساندم. این طرح، طرح پسادکتری من با عنوان بررسی میکروپلاستیک‌ها و زیست دسترس‌پذیری عناصر بالقوه سمی در رسوبات رودخانهٔ گوهر رود، استان گیلان است که یک طرح زیست‌محیطی به شمار می‌آید.
چرا تالاب انزلی مهم است؟
وی افزود: باتوجه‌به اینکه تالاب‌های انزلی، از اهمیت ویژه‌ای در سطح ملی و بین‌المللی برخوردار است، لذا رودخانه‌هایی که به این تالاب منتهی می‌شوند هم نباید با خود آلودگی را وارد این تالاب کنند. اهمیت حفاظت از محیط‌زیست در جوامع امروزی اهمیت ویژه‌ای دارد و اقدام و اجرای هرگونه برنامه محیط زیستی، نیاز به دانش کافی و شناخت لازم از زیست‌محیطی و آلاینده‌های آن دارد. آلودگی محیط‌های آبی مانند رودخانه‌ها یکی از مهم‌ترین مسائل و مشکلات محیط‌زیستی است که در سال‌های اخیر به دلیل رشد جمعیت، صنعتی‌شدن و صنعت گردشگری موردتوجه فراوان قرار گرفته است. آلودگی رسوبات شهری توسط فلزات سمی می‌تواند با آزادسازی آن‌ها به منابع مختلف آب و ورود به زنجیره غذایی از طریق فرایندهای زیست انباشت، سامانه‌های آبی و سلامت انسان را تحت‌تأثیر قرار دهند.
عوامل مؤثر در آلودگی آب
یاور عشایری در ادامه با بیان افزایش میزان آلودگی‌ها در آب‌های جاری تشریح کرد: توسعه صنعت، شهرنشینی و افزایش جمعیت در کمیت و کیفیت آلودگی و تخریب سریع منابع طبیعی نقش مهمی دارد. آلودگی رودخانه گوهر رود نیز از این قاعده مستثنا نیست. رودخانه گوهر رود که یکی از رودخانه‌های مهم شهر رشت است؛ از کوه‌های سروان سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از روستای لاکان، از غرب شهر رشت می‌گذرد.
وی ادامه داد: رودخانه گوهر رود، یکی از رودخانه‌هایی است که در نهایت بار آلودگی آن به تالاب انزلی وارد می‌شود. رودخانه گوهر رود پس از دریافت فاضلاب شهری، صنعتی، کشاورزی و رواناب‌های سطحی در منطقه و در نهایت به تالاب بین‌المللی انزلی می‌ریزد. در سال‌های گذشته با اجرای طرح‌های توسعه منابع آب و طرح‌های توسعه صنعت و شهری از یک سو و بی‌توجهی به موضوعات زیست‌محیطی و سلامت از سوی دیگر عملاً وضعیت بحرانی را در این رودخانه ایجاد کرده است؛ لذا عمده‌ترین چالش ورود فاضلاب‌های صنعتی و شهری به رودخانه بوده که زمینه بروز فاجعه محیط‌زیستی را فراهم می‌کند.
این پژوهشگر اضافه کرد: بررسی مسائل محیط‌زیستی استان گیلان نشان می‌دهد آلودگی رودخانه گوهر رود از تخلیه انواع فاضلاب‌ها، روان‌آب‌های شهری و مواد زائد در محیط ناشی می‌شود. فاضلاب شهری حاصل از نیمه غربی رشت که عمدتاً شامل فاضلاب‌های خانگی و درمانی است، به‌صورت گسترده به گوهر رود تخلیه می‌شوند. همچنین فاضلاب بافت روستایی منطقه نیز به رودخانه وارد می‌شود که میزان رسوبات و آلودگی‌ها را در این رودخانه بالا می‌برد.
کرونا و بن بستی که برای تحقیقات آزمایشگاهی ایجاد کرد
وی درباره مشکلات موجود در روند اجرای طرح گفت: مشکلاتی نظیر فعال نبودن آزمایشگاه‌ها برای آنالیز نمونه‌ها در دوران همه‌گیری کرونا، هزینه بالای آنالیز و حتی نبود مواد موردنیاز موجب شد تا این طرح در مقاطعی از زمان به‌کندی پیش برود؛ ولی با وجود همه موانع توانستیم پروژه را به پایان برسانیم و در بخش فلزات سنگین، مقالات متعهد شده را منتشر کردیم و فقط مقاله بخش میکروپلاستیک، هنوز به طور کامل آماده نشده است.
یاور عشایری در پایان خاطرنشان کرد: پس از پایان طرح، پیشنهاداتی برای جلوگیری از ورود رسوب به تالاب انزلی ارائه دادیم و یکی از نقاط قوت این طرح این است که سایر محققین، می‌توانند بررسی‌هایی در خصوص سایر مواد موجود در رودخانه و حتی موجودات زنده داشته باشند. چرا که در این تحقیق مهم‌ترین مشکلی که باعث ایجاد کندی در روند انجام آن شد، مشکل فقر منابع اطلاعاتی قابل‌دسترس در منطقه بود، زیرا به علت بکر بودن این تحقیق منابع قابل‌استفاده و مستند به‌سختی یافت می‌شد و این امر موجب شد بسیاری از اطلاعات در لابه‌لای تحقیق به دست بیاید. اما محققان دیگر می‌توانند از نتایج این تحقیق برای فعالیت تحقیقاتی خود استفاده کنند. البته نباید مشکلات اقتصادی را نیز نادیده گرفت؛ چرا که تأثیر زیادی در روند تحقیق می‌گذاشتند.
سروش
ایتا