طراحی پایدار شبکه زنجیره تامین گندم با هدف رسیدن به خودکفایی، صادرات و سواپ گندم

به گزارش روابط عمومی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور گندم یکی از کالاهای استراتژیکی است که خودکفایی پایدار در تولید آن می‌تواند در ابعاد مختلف به اقتصاد کشور کمک کند.

بنا بر این گزارش درحالی که مقایسه اعداد و ارقام موجود حاکی از آن است که تا رسیدن به خودکفایی پایدار کشور در تولید این محصول استراتژیک راه زیادی باید طی شود. بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، در ۳ ماهه نخست سال ۹۳ گندم به ارزش ۷۵۱ میلیون دلار وارد کشور شده است که ۶ درصد سهم واردات را به لحاظ ارزشی دارد. یکی از چالش‌های عمده کشور در این حوزه، رسیدن به خودکفایی استوار گندم و امکان صادرات آن با توجه به تقاضای کشورهای منطقه است.

همچنین نکته مهم دیگر این است که در صورت تحقق صادرات، ترانزیت و سواپ گندم در ایران، هم سرمایه داران به سمت احداث سیلوهای بیشتر و تولید مواد غذایی مشتق از گندم حرکت می‌کنند و هم کشاورزان علاقه‌مند به افزایش تولید گندم از طریق سیستم‌های آبیاری کارا و اختصاص زمین‌های بیشتر زراعی به کاشت گندم خواهند بود.

طبق آمار منتشر شده از مرکز آمار ایران، در سال ۱۳۹۳ مساحت زیر کشت گندم ۶ میلیون و ۴۷۵ هزار و ۶۴۳ بود که از این مساحت ۲ میلیون و ۶۸ هزار و ۶۷۲ هکتار متعلق به سطح زیر کشت آبی و مابقی مربوط به سطح کشت دیمی است.

همچنین میزان زمین زراعی اختصاص داده شده به کاشت گندم تقریباً ۴۵ درصد است، بنابراین امکان توسعه کاشت گندم به نحوی که تنوع کاشت دو محصول عمده دیگر یعنی جو و برنج نیز رعایت شود در کشور وجود دارد. همچنین با تبدیل تدریجی سطح زیر کشت دیمی که ۷۰ درصد سطح زیر کشت گندم را تشکیل می‌دهد به سطح زیر کشت آبی میزان محصول ۲ برابر افزایش می‌یابد. بنابراین برنامه ریزی مناسب برای تعیین مساحت زیر کشت بهینه گندم و نیز تعیین مکان و ظرفیت سیلوها تأثیر بسزایی در خودکفایی گندم و تجارت آن دارد.

بر اساس مطالعه امکان‌سنجی انجام شده بوسیله شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی، در ایران با توجه به موقعیت استراتژیکی آن در منطقه می‌توان از طریق بهبود سیستم‌های ذخیره گندم و ظرفیت آن استفاده از سیستم‌های آبیاری مناسب و افزایش سطح برداشت گندم و بهبود سیستم حمل و نقل ریلی و جاده‌ای سهم بیشتری از بازار گندم کشورهای متقاضی را تأمین کرد.

برای تحقق این امر گزینه‌های ترانزیت، سواپ و صادرات گندم باید در ایران عملی شوند. موقعیت استراتژیک ایران از آنجایی نشأت می‌گیرد که فرایندهای سواپ، ترانزیت و صادرات گندم کشورهای شمالی ایران به کشورهای متقاضی جنوبی و غربی ایران وقتی مسیر ایران برای حمل و نقل انتخاب شود با حداقل هزینه شکل می‌گیرد. به عنوان مثال، در سال جاری ۳۰۰ هزار تن گندم قزاقستان از طریق ایران به کشور امارات ترانزیت شد.

بنابراین در صورت برنامه ریزی مناسب برای بهره برداری از پتانسیل موجود در کشور می‌توان تجارت گندم را در سطح بین‌المللی در ایران رقم زد که به نوبه خود باعث بهبود وضعیت اشتغال و سایر شاخص‌های اقتصادی خواهد شد. ذکر این نکته ضروری است که در سال‌های قبل تمامی تجار فعال در زمینه تجارت گندم، عدم امکان تعامل با بانک‌های خارجی را به عنوان مشکل حاد در این زمینه بیان داشته‌اند و با برطرف شدن این مشکل در سال‌های اخیر، امکان تبدیل شدن ایران به مرکز تجارت غلات منطقه فراهم شده است.