حمایت اختصاصی بنیاد ملی علم ایران از ۱۲ طرح پژوهشی پذیرفته‌شده در آزمایشگاه‌های سینکروترونی دنیا

به گزارش روابط‌عمومی بنیاد ملی علم ایران (INSF)، بنیاد ملی علم ایران در حمایت از پژوهش‌های راهبردی و توسعه زیر ساخت‌های علمی کشور با توجه به نیاز‌های ملی و الگو‌های موفق بین‌المللی در استفاده از آزمایشگاه سینکروترون امکان دسترسی پژوهشگران و صنایع ایرانی را به زیرساخت‌های پژوهشی مهم تسهیل می‌کند.

سینکروتون (synchrotron)، نوعی شتاب دهنده ذرات به شکل یک حلقه دایره‌ای است که با کمک میدان‌های الکتریکی و مغناطیسی، تابش الکترومغناطیسی تولید می‌کند. ذراتی که با سرعتی نزدیک به سرعت نور در یک محیط الکترومغناطیسی حرکت می‌کنند، در جهت حرکت خود نوری منتشر می‌کنند که تابش سینکروترون یا نور سنکروترون نامیده می‌شود.

تابش سینکروتون یک امکان توانمند برای مطالعه ساختمان مولکولی و تغییرات شکل و ترکیبات سلولی در هنگام واکنش‌های شیمیایی است که در زمینه‌های مختلف تحقیقاتی و کاربردی در فیزیک، پزشکی، صنعت، زیست‌شناسی، باستان‌شناسی و غیره کاربرد دارد.

به‌دلیل رقابت فشرده کاربرانی که از سراسر دنیا برای انجام آزمایش اقدام می‌کنند، پذیرش طرح پیشنهادی در آزمایشگاه‌های سینکروترونی بسیار پیچیده و سخت است به‌طوری که در برخی از باریکه‌خط‌های سینکروترون‌های پیشرفته دنیا از هر ۱۰ درخواست انجام آزمایش تنها یکی پذیرفته می‌شود. از طرفی به‌دلیل هزینه‌های زیاد دسترسی به این آزمایشگاه‌ها، در صورت نبود حمایت‌های مالی ممکن است کاربران ایرانی از انجام پژوهش‌های خود محروم شوند.

بر همین اساس، در شورای علمی که در روز شنبه ۳۰ فروردین ماه ۱۴۰۴ برگزار شد؛ شرایط حمایت مالی از طرح‌های پذیرفته شده در آزمایشگاه‌های سینکروترون دنیا توسط بنیاد علم ایران مصوب شد.

حمایت مالی از طرح‌های پذیرفته شده در آزمایشگاه‌های سینکروترون دنیا

طرح‌های پیشنهادی معمولاً در دو بازه زمانی در سال، برای سینکروترون‌های دنیا ارسال می‌شوند. پس از انجام فرایند داوری که متشکل از یک کارگروه بین‌المللی مستقل است طرح‌های برگزیده برای انجام آزمایش انتخاب خواهند شد.

تیم پژوهشی متشکل از سه تا چهار نفر پژوهشگر غالبا با تخصص‌های مختلف و مدت زمان انجام آزمایش بیم تایم معمولاً بین ۷۲ تا ۹۶ ساعت است. با احتساب زمان لازم برای آماده‌سازی نمونه و جمع‌آوری داده‌های پس از آزمایش انجام یک آزمایش نوعی در سینکروترون به یک هفته زمان نیاز دارند.

همچنین، مقررشد تا سالانه بین ۱۰ تا ۱۲ طرح پژوهشی پذیرفته شده در یکی از سینکروترون‌های دنیا به صورت اختصاصی توسط بنیاد ملی علم ایران حمایت شوند. طرح‌ها باید یکی از دو شرط همسویی با اولویت‌های بنیاد مانند انرژی‌های نو، علوم پزشکی، نانوفناوری، محیط زیست و امنیت غذایی یا ارتباط مستقیم با نیاز‌های صنعتی کشور را داشته باشند تا مورد حمایت بنیاد قرار گیرند.

میزان بودجه مورد نیاز برای حمایت از طرح‌های پژوهشی حوزه سینکروترون 

بدیهی است که هزینه سفر به کشور‌های مختلف متفاوت بوده و هزینه تهیه نمونه نیز بسته به نوع آزمایش متغیر است. بودجه مورد نیاز برای حمایت از هر طرح (شامل ۳ پژوهشگر) مطابق جدول زیر است.

کارگروه داوری و نظارت بر این طرح‌ها به صورت مستقل و از افرادی انتخاب می‌شوند که تجربه و تخصص کافی در این حوزه را داشته باشند چرا که این طرح‌ها یک بار تحت داوری بین‌المللی قرار گرفته و از بین ده‌ها طرح ارسالی و در رقابت سخت، در آزمایشگاه‌های اروپایی پذیرفته شده‌اند. همچنین، بودجه مورد نیاز برای طرح در حدود شصت میلیارد ریال در سال است.