توسعه معماری اسلامی- ایرانی؛ دیدگاه قرآن درباره اصول طراحی مسکن چگونه است

‌‌‌‌‌‌‌به گزارش مرکز روابط عمومی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور، مسکن جایی است که در آن هرکس خودش را از عوامل آزاردهنده محیطی و اقلیمی محافظت و آدمی را از فشارهای روانی و عصبی دور می‌کند. مسکن مکانی برای استراحت بدنی و آرامش روحی است. این تعریف از مسکن یادآور بسیاری از آیه‌های قرآن، مانند آیه شریفه ۸۰ سوره مبارکه نحل است که اینگونه بیان شده است: " و خدا برای سکونت دائم شما، منزل‌هایتان را و از پوست چهارپایان خیمه‌ها را برای شما قرار داد تا وقت سکون و حرکت سبک وزن و قابل انتقال باشد و از پشم، کرک و مو اثاثیه منزل و متاع برای شما خلق کرد تا در حیات دنیا از آن استفاده کنید."

در دین اسلام، مسکن به عنوان مکانی برای ارتباط با اعضای خانواده و قوی کردن روابط خانوادگی معرفی شده است. پیامبر اکرم (ص) نیز داشتن خانه را سهم یا نشانه‌ای از شادی و خوشبختی مرد می‌دانند و می‌فرمایند: " خوشبختی مرد داشتن سه چیز است: داشتن همسری خوب، داشتن مرکب خوب (وسیله حمل و نقل) و داشتن خانه خوب و فراخ."

بهره‌گیری از کلام الهی

پس برای بهره‌گیری از کلام الهی و بیانات گهربار معصومین (ع) در ارتباط با آیات قرآن، اصول طراحی مسکن از دیدگاه این کتاب الهی با انجام طرحی پژوهشی توسط پژوهشگران دانشگاه تهران بررسی شد. عنوان این طرح «تبیین اصول طراحی مسکن از دیدگاه قرآن کریم» است که با پشتیبانی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور انجام شده است.

به گفته محمدرضا بمانیان مجری این طرح پژوهشی، طرح در چارچوب و شاخص‌های کلانی در حوزه مسکن از دیدگاه قرآن ارائه شده است و متناسب با موقعیت جغرافیایی، معیشت، اقتصاد و شرایط اجتماعی این شاخص‌ها برای هر منطقه متفاوت می‌باشد.

وی تشریح کرد: طرح بر اساس پایه‌ها، مقدمات نیازهای واقعی کشور و الزامات در سند چشم‌انداز بیست ساله کشور در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی تدوین شده است. بر اساس این سند پیش بینی شده که ایران کشوری، توسعه یافته، متناسب با مقتضیات فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی خود، متکی بر اصول اخلاقی و ارزش‌های اسلامی، ملی و انقلابی، با تاکید بر مردم سالاری دینی، عدالت اجتماعی، آزادی‌های مشروع، حفظ کرامت و حقوق انسان‌ها و بهره‌مندی از امنیت اجتماعی و قضائی شود.

تحقق این اهداف در حوزه معماری، نیازمند درک صحیح و اصولی از پایه‌های معماری اسلامی ایرانی و الگوی مبتنی بر آن است. دستاورد اصلی این تحقیق اصول طراحی مسکن از دیدگاه قرآن کریم را تبیین می‌نماید. شاخص‌هایی مانند ارتباط با همسایگان، هم جواری، محرمیت از مواردی است که قرآن در آن نظر دارد.

بر این اساس می‌توان دستاورد تحقیق را مورد نیاز اصلی محققان و پژوهشگران در امر مسکن، شهرداری‌های کشور در حوزه طراحی مسکن شهری، وزارت مسکن وشهرسازی در رابطه با یکپارچه سازی طراحی معماری مسکن و در عین حال معاونت عمرانی وزارت کشور و سایر ارگان‌ها و نهادهای وابسته به مدیریت شهری و مقوله مسکن دانست.

افزایش تقاضا برای مسکن و نیاز جامعه از یک سو و شناخت هویت معنوی مسکن با دیدگاه الهی از سویی دیگر ایجاب می‌کند تا با شناخت اصول طراحی مسکن از دیدگاه قرآن کریم بتوان بهره برد و بتوانیم به اصولی راهگشا در زمینه طراحی مسکن دست یابیم. این اصول می‌تواند مقدماتی برای طرح موضوع معماری اسلامی- ایرانی (مورد هدف در برنامه‌های پنج ساله نظام جمهوری اسلامی) باشد. همچنین مورد استفاده جامعه معماران و متخصصان قرار گیرد.

پژوهشگران طرح «تبیین اصول طراحی مسکن از دیدگاه قرآن کریم» با جستجو و تدقین در تفاسیر و روایت متعدد این تحقیق را به سرانجام رساند و همچنین دستاوردهای تحقیقاتی خود را به تأیید مجتهدین در این حوزه رسانده اند.