فراخوان «پژوهش عمیق طراحی جزئیات پلتفرم پول دیجیتال چندگانه بانک مرکزی»

‌‌‌‌‌‌‌بنیاد ملی علم ایران در راستای مأموریت‌گرا شدن پژوهش‌ها و حمایت از طرح‌های پژوهشی که به فناوری‌های روز دنیا می‌پردازد و می‌تواند باری از دوش صنعتگران کشور بردارد، فراخوان‌هایی را با عنوان برنامه حمایت از پژوهش عمیق شرکت‌های دانش‌بنیان منتشر می‌کند. در همین راستا «طراحی جزئیات پلتفرم پول دیجیتال چندگانه بانک مرکزی» به عنوان دومین فراخوان این برنامه، منتشر می‌شود و متقاضیان تا ۱۵ آبان‌ماه برای ثبت پروپوزال فرصت دارند.

توضیحات فراخوان

در حال حاضر، پرداخت‌های بین‌المللی یکی از مهمترین مسائل مورد بحث در جهان مالی است. با توجه به پیشرفت تکنولوژی و رشد روزافزون تراکنش‌های بین‌المللی، نیاز به راهکارهایی برای افزایش سرعت و کاهش هزینه‌ها در تسویه حساب‌های مالی بین‌المللی احساس می‌شود. از این رو، ایجاد یک پلتفرم مشترک پول دیجیتال بانک مرکزی می‌تواند به‌عنوان یک راهکار مؤثر برای پرداخت بین‌المللی مطرح شود. این پلتفرم می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای کاهش ریسک‌های مربوط به سرعت و تقلب در تسویه حساب‌های بین‌المللی عمل کند. با توجه به اهمیت پرداخت بین‌المللی و روند رو به رشد آن، ایجاد چنین پلتفرمی می‌تواند به‌عنوان قدمی مؤثر در جهت بهبود سیستم پرداخت بین‌المللی باشد. هدف این پروژه طراحی جزئیات و ابعاد مختلف یک پلتفرم مشترک پول چندگانه بانک مرکزی در قالب یک دموی تأیید شده می‌باشد.

پیشینه مسئله تحقیقاتی:

راه‌های تبادلات بانکی بین‌المللی بسیار متعدد است. نظام پرداخت بین‌المللی در حال حاضر با چالش‌های متعددی مواجه است. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:

• هزینه‌های بالای تراکنش: هزینه‌های مربوط به تراکنش‌های بین‌المللی بسیار بالا است و برای کاربران و تجارت بین‌المللی هزینه‌های بسیار بالایی را به دنبال دارد.
• سرعت پایین تراکنش‌ها: تراکنش‌های بین‌المللی بسیار کند هستند و ممکن است تا چند روز زمان ببرند تا تکمیل شوند.
• مسائل امنیتی: امنیت تراکنش‌های بین‌المللی همواره در معرض خطر قرار دارد و احتمال تقلب و کلاهبرداری در تراکنش‌های بین‌المللی وجود دارد.
• پیچیدگی فرآیند: فرآیند پرداخت بین‌المللی بسیار پیچیده است و به دلیل وجود بسیاری از مراحل و نهادها، ممکن است در برخی موارد اشتباهاتی رخ دهد.
• محدودیت‌های جغرافیایی: برخی از کشورها به عنوان نقطه مقصد تراکنش‌ها قابل دسترسی نیستند و در نتیجه تجارت بین‌المللی را محدود می‌کنند.

یکی از ترندهای فناوری برای بهبود چالش‌های حوزه پرداخت بین‌الملل استفاده از ظرفیت پول‌های دیجیتال بانک مرکزی ( CBDC ) است. به طور کلی به پول‌های دیجیتالی اطلاق می‌شود که توسط بانک مرکزی صادر شده و به جای پول نقد مورد استفاده قرار می‌گیرند. استفاده از CBDC در تبادلات بین المللی می‌تواند امکان‌پذیری و سرعت تبادلات را بهبود بخشد و هزینه‌های پرداخت را کاهش دهد. همچنین، CBDC می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای کاهش ریسک‌های ارزی و افزایش امنیت تراکنش‌ها استفاده شود. با این حال، مسئله اصلی در اینجا این است که برای استفاده از CBDC بین‌المللی، نیاز به توافقات و هماهنگی‌های بین بانک‌های مرکزی و سایر نهادهای مالی دارایی است. همچنین، باید مشکلات قانونی و نظارتی مرتبط با CBDC را نیز حل کرد. بنابراین، در حال حاضر استفاده از CBDC به عنوان راهکار تبادلات بانکی بین المللی در مراحل اولیه خود است و نیاز به پژوهش‌ها و بررسی‌های بیشتری دارد.

مشروح مسئله تحقیقاتی:

فناوری جدید CBDC سوالات باز زیادی در حوزه‌های مختلف فنی، اقتصادی و حقوقی با خود به همراه داشته است. پیچیدگی این پژوهش، پاسخ به سوالات باز این حوزه است که در سطح جهانی در حال حاضر پژوهشگران محدودی سعی در حل آن دارند و اختراعات بسیار محدودی برای آن ثبت شده است. در واقع، طراحی یک پلتفرم پول دیجیتال چندگانه پاسخ است به سوالات باز ابعاد مختلف این موضوع که در هر یک از تلاش‌های جهانی سعی شده است به بخش از آن‌ها پاسخ داده شود. پروژه پژوهشی طراحی یک پلتفرم پول دیجیتال چندگانه بانک مرکزی، طراحی چگونگی پاسخ به نیازمندی‌های مختلف نظیر م عماری سیستم، طراحی نرم‌افزار، نیازمندی‌های امنیتی، نیازمندی‌های عملکردی و … را شامل می‌شود. این پاسخ‌ها شامل جزئیات فنی برای پیاده‌سازی پلتفرم پول دیجیتال چندگانه بانک مرکزی می‌باشد و برای تیم برنامه‌نویسی و سایر اعضای اجرایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مستندات شامل نمودارها، نمونه کد، توضیحات مربوط به فرآیندهای پلتفرم و سایر جزئیات فنی مربوط به پلتفرم است.

در این مرحله، مشخصات خروجی نهایی به‌عنوان یک راهنمای جامع و کامل برای تیم پیاده‌سازی و سایرین برای پیاده‌سازی و توسعه پلتفرم پول دیجیتال چندگانه بانک مرکزی به کار می‌رود. با استفاده از این مستندات، تیم پیاده‌سازی می‌تواند به‌صورت دقیق و با درک کامل از نحوه عملکرد پلتفرم، به پیاده‌سازی آن بپردازد. همچنین دموی اولیه خروجی گرفته شده از مستندات مورد انتظار است.

استفاده از CBDC در پرداخت برون‌مرزی نیاز به ملاحظاتی در زمینه‌های مختلف دارد. این ملاحظات در زیر تشریح شده و در بخش‌های بعدی با جزئیات بیشتر پوشش داده شده است:

1. ابعاد و ملاحظات حقوقی و حاکمیتی: اینکه در پلتفرم پول چندگانه تصمیم‌گیری با چه کسی است و حقوق کدام کشور منطق حکمرانی را تشکیل می‌دهد شاید اصلی‌ترین مسئله برای پیاده‌سازی این پلتفرم باشد.
2. ابعاد و ملاحظات اقتصادی، بانکی و کسب وکاری: طراحی مدل اقتصادی و کسب‌وکاری پلتفرم شامل موارد مختلفی نظیر چگونگی خلق و هدم پول، جابه‌جایی و تبدیل پول، نقش و اثرات اقتصادی هر موجودیت و… می‌باشد که باید در زمان مشخص به سوالات و موارد مختلفی در زمینه مدل، اجزای آن و نحوه تعامل این اجزا پاسخ داده شود.
3. ابعاد و ملاحظات فناوری، زیرساخت و جنبه امنیتی: طراحی فنی پلتفرم مستلزم بررسی دقیق جنبه‌های مختلف فناوری، از جمله فناوری دفتر کل توزیع شده، امنیت، لایه دسترسی، قراردادهای هوشمند، مقیاس‌پذیری و انطباق با مقررات است. با تمرکز بر این زمینه‌ها، می‌توان پلتفرمی ایجاد کرد که ایمن، قابل اعتماد و کارآمد باشد و نیازهای شرکت‌کنندگان را برآورده کند.

چالش نیاز پژوهشی و فناورانه:

طراحی پلتفرمی که سابق بر این هیچگونه مدل کاملی از آن منتشر نشده است چالش‌های فناورانه بسیاری دارد اما به نظر می‌رسد که مهم‌ترین چالش فناورانه در طراحی پلتفرم پول دیجیتال بانک مرکزی، حل مسئله سازوکارهای حقوقی و حاکمیتی در تصمیمات است. با توجه به اهمیت موضوع پول در هر کشور و ارتباط آن با سیاست‌های پولی و ثبات اقتصادی کشورها، فرایند تصمیم‌گیری در این زمینه از چه ساختار حقوقی برخوردار است؟ بانک‌های مرکزی تا چه میزان از استقلال نظر در تبعیت از نظر سایر اعضا برخوردار هستند و حق رأی هریک از اعضا بر چه اساس خواهد بود؟ به علاوه این سوال مطرح است که اگر به هر دلیل و در هر زمان میان اعضای مختلف اختلافاتی در زمینه نقل و انتقالات، ارقام، رعایت مقررات از جمله فرایندهای مبارزه با پول‌شویی و… پیش آید، رفع این اختلاف بر چه مبنا و در چه فرایندی رخ خواهد داد؟ چالش مهم دیگری که بایستی در طراحی CBDC به آن توجه شود سطح دسترسی اعضای مختلف در سیستم است. طبیعتاَ سطح دسترسی و دخالت یک بانک تجاری در فرایند مقررات‌گذاری بسیار محدودتر از اعضای اصلی (بانک‌های مرکزی) خواهد بود. این پروژه تحقیقاتی در نهایت در حوزه‌های مختلفی نظیر بانک‌داری و اقتصاد بین‌الملل، بلاکچین و رمزنگاری کاربرد خواهد داشت. با توجه به چالش‌های بسیار زیادی که در ابعاد مختلف فنی و زیرساختی، اقتصادی و کسب و کاری و همچنین ابعاد حقوقی و حاکمیتی وجود دارد، نیاز است که در قالب یک فاز صفر تمامی چالش‌ها و گلوگاه‌های پیش رو شفاف‌سازی شده و نقشه راه ادامه طرح و همچنین خروجی فازهای بعدی طرح به عنوان خروجی‌های قابل ارزیابی فاز صفر ارائه گردد.

گام‌های تحقیقاتی و الزامات طرح:

پس از تأیید خروجی‌های فاز صفر، برای اجرای موفق پژوهش طراحی جزئیات پلتفرم پول دیجیتال چندگانه بانک مرکزی، به صورت کلی گام‌های زیر باید دنبال شود:

1. مطالعه و بررسی الگوهای موجود
2. تدقیق نیازمندی‌ها و الزامات طراحی
3. تدوین اصول چهارچوب مفهومی و اجرایی طراحی
4. مقایسه و طراحی معماری اقتصادی و حقوقی
5. مقایسه و طراحی معماری فنی و امنیتی
6. طراحی جزئیات پلتفرم
7. اخذ تأییدات لازم برای طراحی
8. ارائه نسخه دمو
9. تست نسخه دمو

البته موارد بالا عمومی و کلی می‌باشد و گام‌های دقیق طرح پس از اجرای فاز صفر مشخص و گانت چارت و برآورد فازهای بعدی تدقیق خواهد شد.

خروجی نهایی تحقیق:

دمو پلتفرم پول دیجیتال چندگانه بانک مرکزی که از ابعاد مختلف بررسی و تأییدشده و به موارد و ملاحظات مختلف پاسخ داده باشد. استفاده از CBDC در پرداخت‌های برون‌مرزی نیاز به پاسخ به ملاحظاتی در زمینه‌های مختلف دارد. در این پژوهش، طراحی یک پلتفرم با توجه به ابعاد و ملاحظات اقتصادی، حقوقی و فنی مدنظر می‌باشد (جزئیات فنی پیوست در انتهای فاز صفر پس از تأیید ناظر بنیاد به این بخش اضافه خواهد شد).

راهکارهای غیرجذاب:

• اکتفا به کلیات طراحی و عدم ورود به جزئیات ( TPS پایین)
• عملیاتی‌نبودن تراکنش‌های واقعی و عدم توجه به مناسبات و توافقات حاکمیتی
• عدم توجه به چالش‌های فناورانه و تجارب پروژه‌هایی نظیر پل-چندگانه ( PvP Fx )

تسهیم مالکیت فکری:

مالکیت معنوی: مجری در مالکیت معنوی ناشی از اجرای تحقیق سهیم خواهد بود و انتشار مقاله مشترک توسط مجری و متقاضی در ژورنال‌های داخلی و خارجی، ارائه مقاله در کنفرانس‌ها و سمینارها با هماهنگی و اخذ نظر کارفرما بلامانع می‌باشد.

مالکیت منافع مادی: با توجه به مدل کسب وکار شرکت متقاضی، منافع مالی ناشی از توسعه این فناوری، قابلیت اشتراک بین متقاضی و مجری را با هماهنگی و اخذ نظر موافق کارفرما دارا می‌باشد. لازم است مدل پیشنهادی در پروپوزال ارسالی ارائه گردد.

نحوه پذیرش:

رقابتی: از بین پروپوزال‌های دریافتی، موردی که شرایط زیر را داشته باشند در اولویت خواهد بود.

• ترکیب متخصصین تیم پیشنهاد شده مرتبط باشد.
• افراد پیشنهاد شده، دارای سابقه پژوهشی و فنی در آن موضوع باشند.
• زمانبندی اجرایی (حداکثر ۲۴ ماه)، هزینه و شرح خدمات، متناسب و مرتبط با پژوهش مورد تقاضا باشد.(در این بخش، مجری می‌تواند برآورد اولیه خود را اعلام کند اما بدیهی است جزئیات اجرایی بعد از فاز صفر در ابتدای امر مشخص نیست و مجری و کارفرما با علم به این موضوع وارد این توافق خواهند شد)
• مدت زمان فاز صفر (تدوین و تکمیل پروپوزال) باید حداکثر ۳ ماه باشد.
• تیم پیشنهاد دهنده، زیرساخت انجام پژوهش اعم از آزمایشگاه و کارگاه را داشته باشند.
• پروپوزال طبق فرمت پیشنهادی بنیاد، تهیه و ارسال شده باشد.

هزینه‌های قابل قبول:

• حق التحقیق نیروی انسانی
• خدمات

حوزه‌های اولویت‌

این پروژه تحقیقاتی در نهایت در حوزه‌های مختلفی نظیر بانک‌داری و اقتصاد بین‌الملل، بلاکچین و رمزنگاری کاربرد خواهد داشت.

واجدین شرایط

• پژوهشگر اصلی تیم لازم است عضو هیئت علمی یکی از دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور باشد.
• از پروپوزال‌هایی که در قالب رساله دکتری و طرح پسادکتری تعریف شوند حمایت فوق‌العاده می‌شود.

فایل پیوست

پژوهش عمیق طراحی جزئیات پلتفرم پول دیجیتال چندگانه بانک مرکزی

تاریخ فراخوان

کلیه افراد واجد شرایط به مدت یک ماه از تاریخ شروع فراخوان یعنی تا ۱۵ آبان فرصت دارند که پروپوزال خود را از طریق سامانه کایپر برای بنیاد ملی علم ایران ارسال نمایند.

مبلغ حمایت

پژوهش پیشنهاد شده تا سقف ۸۰ درصد (تا ۲۰ میلیارد ریال) توسط بنیاد ملی علم ایران حمایت خواهد شد. بدیهی است که ۲۰ درصد مابقی باید توسط شرکت متقاضی پژوهش تأمین شود.

گام تکمیلی:

پس از دریافت پروپوزال از طریق سامانه، ارزیابی انجام گرفته و در صورت کسب امتیاز بالا، تیم برگزیده جهت مذاکره با بنیاد و شرکت متقاضی دعوت خواهد شد.

کارگروه مسئول

در صورت هرگونه سوال می‌توانید با آقای مصطفی امینی، مسئول طرح حمایت از پژوهش عمیق شرکت‌های دانش‌بنیان با شماره همراه ۰۹۱۴۸۷۴۶۵۲۱ تماس بگیرید.

علاقمندان می‌توانند اخبار و رویدادهای بنیاد ملی علم ایران را در شبکه‌های اجتماعی زیر دنبال کنند:

کانال بنیاد ملی علم ایران در بله: https://ble.ir/insf_pr
کانال بنیاد ملی علم ایران در تلگرا م: https://t.me/insf_pr

صفحه بنیاد ملی علم ایران در اینستاگرام