راه‌اندازی سامانه تولید بذر مصنوعی ارکیده

به گزارش روابط‌عمومی بنیاد ملی علم ایران (INSF) ، صادرات و واردات گیاهان دارویی و زینتی همواره از صنعت‌های پیشرو در دنیا بوده است. محققان کشور نیز در این حوزه گام‌هایی برداشته و بنیاد ملی علم ایران هم از طرح‌های تحقیقاتی در این زمینه حمایت می‌کند.

«طراحی، ساخت و ارزیابی سامانه تولید بذر مصنوعی: مطالعه موردی گل ارکیده» عنوان طرحی است که ماندانا محفلی در قالب رساله دکتری با راهنمایی سعید مینایی به انجام رسانده و در این زمینه، بنیاد ملی علم ایران هم حمایت‌هایی داشته است.

محفلی با مدرک دکتری تخصصی مهندسی مکانیک بیوسیستم از دانشگاه تربیت مدرس درباره این طرح توضیح داد: فناوری بذر مصنوعی روشی است که با استفاده از آن می‌توان ریزنمونه‌های رویشی، جنین‌های پیکری، جوانه ساقه، پروتوکورم یا هر بافت دیگری که بتواند یک گیاه کامل را به وجود آورد کپسوله و ذخیره‌سازی کرد.

وی ادامه داد: این روش به‌عنوان جایگزینی برای بذر معمولی ایجاد شده است و به طور موفقیت‌آمیزی در مزرعه یا گلخانه و همچنین به صورت کاشت مکانیکی در سطح تجاری توسعه یافته است. تکنولوژی بذر مصنوعی ابزاری بالقوه برای سیستمی کارآمد و مقرون به صرفه به منظور تسریع و تسهیل تولید کلون‌های گیاهان نسبت به بذر است. امروزه روش کپسوله‌کردن ریزنمونه‌ها برای تولید بذر‌های مصنوعی به ابزاری مهم در تکثیر گیاهان تبدیل شده است.

این محقق و پژوهشگر افزود: همان‌طور که می‌دانید، گل‌های ارکیده، یکی از بزرگترین و تکامل یافته‌ترین گروه‌ها در میان نهاندانگان و گیاهان گلدار هستند و اهمیت زیادی از لحاظ زینتی و دارویی دارند. همچنین نقش بسیار مفیدی برای تعادل اکوسیستم جنگل ایفا می‌کنند و به همین دلیل این گیاه، در بازار بین‌المللی گرانقیمت است. بر همین اساس، تقاضا برای کیفیت بالای ارکیده روز‌به‌روز با توجه به محبوبیت آن در صنعت باغبانی افزایش می‌یابد.

وی تصریح کرد: امروزه تولید ارکیده به یک صنعت میلیون دلاری در کشور‌هایی مثل تایلند، استرالیا، سنگاپور، مالزی و چند کشور دیگر تبدیل شده است و برخی ارقام آن در حال حاضر سهم قابل توجهی از تجارت کل گل در دنیا را دارد. این در حالی است که در کشور ما نشاء این نوع گل ‎ از طریق بعضی از شرکت ‎‌ ها و در قبال خروج قابل توجهی ارز وارد کشور می‌ ‎ شود. در حال حاضر بخش زیادی از جمعیت ارکیده‌های وحشی از رویشگاه‌های طبیعی جمع‌آوری شده و جمعیت گونه وحشی این گل نیز به علت از‌دست‌رفتن تنوع زیستی، تجارت غیرقانونی و مصرف توسط مردم محلی به سرعت در حال کاهش است.

محفلی در ادامه بیان کرد: برای تولید بذر مصنوعی ارکیده که عمر انبار‌ماندنی قابل توجهی داشته و در محیط کشت قادر به جوانه‌زنی باشد، نیاز به طراحی و ساخت سامانه‌ای کاملاً مکانیزه وجود داشت که بتواند در شرایط کاملاً استرلیزه و بدون دخالت دست قادر به تولید بذر بوده و احتمال بروز هر گونه آلودگی میکروبی و قارچی که مانع جوانه‌زنی بذر‌ها در محیط کشت می‌شود را به حداقل ممکن برساند.

وی ادامه داد: در این تحقیق به منظور طراحی و ساخت این سامانه و تولید بذر مصنوعی ارکیده، از فرایند کپسول‌سازی خودکار که روشی سریع برای تولید بذر مصنوعی است، استفاده کردیم و با این روش، یک دستگاه کپسوله‌سازی خودکار که می‌تواند کپسوله‌کردن جنین‌های پیکری ارکیده را با موفقیت به انجام برساند، طراحی و ساخته شد.

محفلی در پایان خاطر نشان کرد: این دستگاه در ثبت پتنت ایران نیز به ثبت رسیده و تأیید شده است و برای گرفتن تأییدیه جهانی به آمریکا نیز ارسال شده است. با وجود آنکه در دوره فعالیت تحقیقاتی، همه‌گیری کرونا، روند تحقیق را مختل می‌کرد اما توانستیم با تأمین تجهیزات، این طرح را با موفقیت به پایان برسانیم.

‌‌‌‌‌‌‌