تلاش محققان برای حل مشکل ازدحام با مکان‌یابی دستگاه‌های خودپرداز بانک وجایگاه‌های عرضه سوخت

به گزارش روابط‌عمومی بنیاد ملی علم ایران (INSF) ، برطرف کردن مشکلات جامعه در ابعاد و انواع گوناگون آن، باری است که بر دوش محققان و پژوهشگران گذاشته شده و بنیاد ملی علم ایران هم از پژوهشگران در انجام طرح‌های مرتبط با چالش‌های جامعه حمایت می‌کند.

«مکان‌یابی تسهیلات دارای ازدحام و خدمت‌دهندگان ثابت مستعد خرابی» عنوان رساله دکتری شکوفه زمانی کسبی است که با راهنمایی جمال آرکات به انجام رسانده و بنیاد ملی علم ایران هم از این طرح حمایت کرده است.

زمانی کسبی که مدرک کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی خود را در رشته مهندسی صنایع - مهندسی صنایع از دانشگاه کردستان دریافت کرده است، درباره این طرح گفت: همان‌طور‌که می‌دانید امروزه تعیین مکان بهینه تسهیلات اهمیت بسیار زیادی داشته و به یک ضرورت کلیدی برای موفقیت نهادهای اقتصادی تبدیل شده است. دامنه تأثیر انتخاب صحیح مکان استقرار تسهیلات، نه تنها سودآوری و بقای سازمان‌های خصوصی را تحت تأثیر قرار می‌دهد بلکه در سطحی وسیع‌تر و مهم‌تر در سیستم‌های خدماتی بخش‌های دولتی یا عام‌المنفعه نیز به عنوان یک موضوع مهم، مطرح است.

وی ادامه داد: استقرار تسهیلات می‌تواند حجم ترافیک، امنیت و کسب و کار در یک منطقه را تحت تأثیر قرار دهد. علاوه بر معیارهای مبتنی بر پول، دولت‌ها به دنبال حل مسائل زیست‌محیطی و عدالت اجتماعی هستند و به همین دلیل هم مکان‌یابی را از حیث چگونگی توزیع فعالیت‌های اقتصادی، توسعه صنعتی و پراکنش و توزیع جمعیت مدنظر قرار می‌دهند. این محقق و پژوهشگر در ادامه بیان کرد: اهمیت مکان‌یابی به ویژه در دهه‌های اخیر همراه با رشد صنعت و توسعه بازارهای رقابتی، افزایش یافته است. به عنوان مثال جایگاه‌های عرضه سوخت نمونه‌ای از تسهیلات شهری هستند که مکان‌یابی درست آن‌ها در بهبود کارایی و دسترسی‌پذیری بسیار مؤثر است.

وی تصریح کرد: هرچند که تاکنون تحقیقات زیادی در مورد مکان‌یابی تسهیلات انجام شده و مدل‌های ریاضی هم در این زمینه توسعه داده شده است، اما در نظر گرفتن مفروضات واقع‌گرایانه‌تر به کارایی بیشتر این مدل‌ها کمک می‌کند. لذا در این پژوهش امکان وقوع تو أ مان ازدحام و خرابی در مکان تسهیل مورد مطالعه قرار گرفت.

زمانی کسبی اضافه کرد: این موضوع به این دلیل دارای اهمیت است که حجم مشتریان خدمت یافته با افزایش صفوف انتظار و خرابی تسهیلات، کاهش پیدا می‌کند. همچنین، مکان استقرار تسهیلات بر رفتار مشتریان در تعیین تسهیل مطلوبشان مؤثر است. بنابراین توزیع تقاضا میان تسهیلات مختلف با تغییر مکان آن‌ها تغییر می‌کند و همین مسأله حجم ازدحام در تسهیلات و طول صف‌های انتظار را تحت الشعاع قرار می‌دهد.

وی ادامه داد: در این پژوهش مکان استقرار تسهیلات با توجه به وضعیت سیستم صف تسهیلات و معیارهای عملکردی آن تعیین شده و حجم مشتریان خدمت یافته هم بهینه می‌شود. می‌توان گفت که هدف اصلی این تحقیق، توسعه مدل‌های ریاضی است که با در نظر گرفتن معیارهای عملکردی سیستم صف موجود در تسهیلات، مکان‌های بهینه استقرار آن‌ها را مشخص می‌کنند.

این محقق و پژوهشگر در ادامه گفت: از کاربردهای مهم این مدل می‌توان به مکان‌یابی دستگاه‌های خودپرداز بانک و مکان‌یابی جایگاه‌های عرضه سوخت اشاره کرد. همچنین تعیین مکان استقرار حسگرها در یک شبکه حسگر، نمونه دیگری از کاربردهای این مدل محسوب می‌شود. از آنجا که شبکه‌های حسگر از طریق حسگرها اطلاعات محیط را دریافت می‌کنند و پس از پردازش داده‌ها، با توجه به شرایط واکنش نشان می‌دهند؛ نیاز به استفاده از این حسگرها در صنایع نظامی همچون شناسایی، دیده‌بانی و سیستم‌های هوشمند دفاعی، مراقبت‌های پزشکی و کاربردهای تجاری به شدت احساس می‌شود.

وی تاکید کرد: همچنین، این حسگر‌ها در سیستم‌های امنیتی مقابله با سرقت، آتش‌سوزی، آلودگی زیست‌محیطی، نظارت بر ترافیک، کنترل کیفیت تولیدات صنعتی، مطالعه پدیده‌های طبیعی و آب و هوا کاربر دارند. البته وقوع خرابی و ازدحام در شبکه‌های حسگر از جمله مشکلات اساسی آن‌ها محسوب می‌شود. ازدحام نه تنها باعث از دست رفتن شدید اطلاعات می‌شود بلکه منجر به مصرف بیش از حد انرژی در گره‌ها نیز می‌شود. لذا نتایج این تحقیق می‌تواند در کاربردهای ذکرشده، تأثیر مثبتی بگذارد.

زمانی کسبی در پایان خاطر نشان کرد: برای آنکه بتوانیم این طرح را با داده‌های واقعی به انجام برسانیم نیاز به دیتا‌های واقعی داشتیم که دسترسی به آنها دشوار بود و اکثر نهادهای مرتبط با این تحقیق یا بانک اطلاعاتی ضعیفی داشتند یا اطلاعات را به راحتی در اختیار پژوهشگران قرار نمی‌دادند که این خود چالش و مشکل بزرگی بود. اما در سایر موارد به دلیل ارتباط مداوم و متناوب با دانشگاه توانستم مراحل و چالش‌ها را به خوبی پشت سر بگذارم.